کاوشی در صورت و محتوای نامۀ امام علی(ع) به عثمان بن حنیف (بر اساس رویکرد سبک‌شناسی ساختارگرا)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانش آموختۀ دکترای زبان و ادبیات عربی دانشگاه فردوسی مشهد

2 دانشیار گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه فردوسی مشهد

3 استاد گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

پژوهش حاضر با تکیه بر رویکرد سبک­شناسی ساخت­گرا و با استفاده از روش سبک‌شناسی لایه­ای به تحلیل و توصیف نامۀ 45 نهج­البلاغه پرداخته ­است. هدف پژوهش کشف روابط و پیوندهای نهان میان عناصر زبانی و جنبه­های معنایی متن و به­ دنبال آن، آشکار ­ساختن انگیزه و افکار مؤلف است. نتایج پژوهش به این شرح است: امام علی(ع) در راستای انتقال شیوا و مؤثر اندیشه­ها و احساسات خود، در ساختی همگون و منظم، از تمام امکانات زبانی و بیانی بهره گرفته­اند؛ هرچند کاربرد پر بسامد توازن­های آوایی (در سطح واج، واژگان و نحو) و بسامد بالای اسالیب انشائی، ساختار این نامه را به گفتمان خطابی نزدیک نموده و بر جنبشی­بودن و کنش­گرایی متن افزوده ­است، اما بسامد بالای واژگان محاوره در کنار کاربرد پر تکرار مدالیتۀ عاطفی و قیود شدید تأکیدی، آن­را از بافت رسمی خطابه، دور نموده و عاطفۀ سرشار مؤلف را در فضایی دوستانه و مؤثر و در خطابی عمومی و غیر مستقیم، به مخاطب خود انتقال می­دهد.

کلیدواژه‌ها


[1]. ابن‌جنی، أبوالفتح عثمان (1990). الخصائص. تحقیق: محمدعلی النجار، بغداد، دار الشؤون الثقافیه.
[2]. اعلاوی، نزیه (1999). اللغه العربیه: دراسه نظریه و تطبیقیه. الأردن، دار الکندی.
[3]. الهامی، داوود (1379). دنیای نهج­البلاغه، قم، انتشارات مکتب اسلام.
[4]. جیرو، بییر (1994). الأسلوبیه. مترجم: منذر عیاشی، الطبعه الثالثه، بیروت، مرکز الانماط الحضاری.
[5]. الحوفی، أحمد محمد (1977). بلاغه الإمام علی (ع). القاهره، دار نهضه مصر.
[6]. الخوالده، فتحی (2006). تحلیل الخطاب الشعری. الأردن، المرکز الثقافی العربی.
[7]. ده­مرده، حیدرعلی و دیگران (1386). «کنایه، لغزان­ترین موضوع در فن بیان». نشریۀ دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی دانشگاه شهید باهنر کرمان، دورۀ جدید، شمارۀ 22، صص 1-27.
[8]. الرافعی، مصطفی صادق (2008). إعجاز القرآن و البلاغه النبویه. القاهره، موسسه المختار.
[9]. زارعی­فر، ابراهیم (2012). «الموسیقی فی الشعر الإجتماعی عند حافظ ابراهیم». مجله الجمعیه العلمیه الإیرانیه للغه العربیه و آدابها، المجلد الثالث، العدد الثانی، 7، صص 23-39.
[10]. سوسور، فردینان­دو (1378). درس­های زبان­شناسی همگانی. گردآوری: آلبرت‌سشئه و چارلز بالی، مترجم: نازیلا خلخالی، تهران، فرزان.
[11]. السید، شفیع (1986). الإتجاه الأسلوبی فی النقد الأدبی. القاهره، دارالفکر العربی.
[12]. الشائب، أحمد(1956). الأسلوب: دراسه بلاغیه تحلیلیه لأصول الأسالیب الأدبیه. الطبعه الرابعه، القاهره، مکتبه النهضه المصریه.
[13]. شعیری، حمیدرضا(1392). تجزیه و تحلیل نشانۀ ­معناشناختی گفتمان. چاپ سوم، تهران، سمت.
[14]. شمیسا، سیروس(1368). عروض و قافیه. تهران، دانشگاه پیام نور.
[15]. صفوی، کوروش(1380). از زبان­شناسی به ادبیات، چاپ دوم، تهران، پژوهشگاه فرهنگ و هنر اسلامی.
[16]. طالبیان، یحیی (1378). صور خیال در شعر شاعران سبک خراسانی. کرمان، مؤسسۀ فرهنگی و انتشاراتی عماد کرمانی.
[17]. عبدالله، محمد فرید (2008). الصوت اللغوی و دلالاته فی القرآن الکریم. بیروت، دار و مکتبه الهلال.
[18]. عهود، عبد الواحد (1999). أسوره المدنیه دراسه بلاغیه و أسلوبیه، الأردن، دار الفکر.
[19]. غریب، رز (1378). نقد بر مبنای زیبایی­شناسی و تأثیر آن در نقد عربی. مترجم: نجمه رجائی، مشهد، دانشگاه فردوسی.
[20]. فتوحی، محمود (1390). سبک­شناسی: نظریه­ها، رویکردها و روش­ها. تهران، سخن.
[21]. فرشیدورد، خسرو (1382). دستور مفصل امروز. تهران، انتشارات سخن.
[22]. فضل، صلاح (1992). بلاغه الخطاب و علم النص. الکویت، سلسله کتب ثقافیه شهریه یصدرها المجلس الوطنی للثقافه و الفنون و الآداب.
[23].  ــــــــــــــ (1998). علم الأسلوب: مبادئه و إجراءاته. القاهره، دار الشروق.
[24]. لبدی، محمد سمیر (1988). معجم المصطلحات النحویه و الصرفیه. عمان، دار الفرقان.
[25]. المسدی، عبدالسلام (2006). الأسلوبیه و الأسلوب. الطبعه الخامسه، بیروت، دار الکتاب الجدیده المتحده.
[26]. الموسوی، مناف مهدی محمد (1998). علم الأصوات اللغویه. بیروت، عالم الکتب.
[27]. ولک، رنه (1978). مفاهیم نقدیه. مترجم: محمد عصفور، کویت، منشورات المجلس الوطنی للثقافه و الفنون و الآداب.