بینامتنی قرآنی در اشعار سفیان بن مصعب عبدی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه شهید بهشتی

2 دانشجوی دکتری زبان وادبیات عربی دانشگاه شهید بهشتی

چکیده

نظریۀ بینامتنی که نخستین بار از سوی کریستوا مطرح شد بیانگر آن است که هر متنی برخاسته از متن‌های پیشین یا معاصر خود است و به معنای اندیشۀ انتقال معنا یا لفظ از یک متن به متن دیگر می­باشد. این انتقال بر اساس سه قاعدۀ نفی جزئی، متوازی و کلی صورت می­پذیرد. از مهم‌ترین منابعی که همواره مورد اقتباس شاعران قرار داشته قرآن کریم است. آنان همواره از سرچشمۀ فیاض واژگان و مضمون‌های آن بهره می­بردند. یکی از این شاعران، سفیان بن مصعب است که شعر خود را در خدمت نشر فضایل ائمه( ع) و مفاهیم قرآنی قرار داد. او با کمترین تغییر، بینامتنی آشکاری را با مفردات و مضامین قرآنی به نمایش گذاشته است. پربسامدترین نوع رابطۀ بینامتنی در شعر وی، نفی جزیی است. در این نوشتار با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی، روابط بینامتنی در شعر این شاعر مورد بررسی قرار گرفته است.

کلیدواژه‌ها


1]. قرآن کریم، ترجمۀ ناصر مکارم شیرازی.
[2]. ابن رشیق القیروانی، ابوالحسن ( 1972). قراضة الذهب فی اشعار العرب. تحقیق ابویحیی الشاذلی، تونس، الشرکة التونسیة للتوزیع.
[3]. ابن شهرآشوب، رشیدالدین ابی جعفرمحمدبن علی ( 1352ق). معالم العلماء. طهران، مطبعة فردین.
[4]. ---------- ( 1991). مناقب آل أبی طالب. الطبعة الثانیة، بیروت، دارالأضواء.
[5]. احمدی، بابک (1378). ساختار و تأویل متن. چاپ چهارم، تهران، نشر مرکز.
[6]. الامین، محسن ( 1406). اعیان الشیعه. بیروت، دارالتعارف للمطبوعات.
[7]. الامینی النجفی، عبدالحسین ( 1368). الغدیرفی الکتاب والسنة والادب. طهران، دارالکتب الاسلامیة.
[8]. بلخی نقشبندی قندوزی، سلیمان ( 1416). ینابیع المودّة. قم، دار الأسوة.
[9]. بنیس، محمد ( 1979). ظاهرة الشعر المعاصر فی المغرب مقاربة بنیویة تکوینیة. الطبعة الأولی، بیروت، دار العودة.
[10]. پین، مایکل (1380). لکان دریدا کریستوا. ترجمۀ پیام یزدانجو، تهران، نشر مرکز.
[11]. سالم، سعد الله ( 2007). مملکة النص. بیروت، دار الکتاب العالمی.
[12]. طباطبایی، سید محمد حسین ( 1374). تفسیر المیزان. ترجمۀ محمد باقر موسوی همدانی، قم، دار العلم.
[13]. طعمه حلبی، احمد ( 2007). التناص بین النظریة و التطبیق. دمشق، وزارة الثقافة.
[14]. عطاء، احمد محمد ( 2007). التناص القرآنی فی شعر جمال الدین بن نباته المصری. المؤتمر الدولی الرابع لکلیة الالسن جامعة المنیا.
[15]. قرائتی، محسن (1388). تفسیر نور. تهران، مرکز فرهنگی درس‌هایی از قرآن.
[16]. الکجی الشافعی، ابوعبدالله محمدبن یوسف ( 1404). کفایة الطالب فی مناقب آل ابی‌طالب. طهران، مطبعة فارابی.
[17]. کریستوا، ژولیا ( 1381). کلام، مکالمه، رمان. ترجمۀ پیام یزدانجو، تهران، نشر آگه.
[18]. الکلینی، ابوجعفرمحمدبن یعقوب بن اسحاق ( 1404). الروضة من الکافی، ترجمه و شرح سیدهاشم رسولی محلاتی، تهران، انتشارات علمیه اسلامیه.
[19]. ---------- ( 1379). اصول کافی، ترجمه: محمد باقر کمره ای، جلد 2، تهران، دفتر مطالعات تاریخ و معارف اسلامی.
[20]. مجلسی، محمدباقر ( 1403). بحارالانوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار. بیروت، مؤسسه الوفاء.
[21]. محمد، هاشم ( 1416). سفیان بن مصعب العبدی. قم، المجمع العالمی لأهل‌البیت(ع).
[22]. مختاری، قاسم؛ شانقی، غلامرضا ( 1389). « بینامتنی قرآنی و روایی در شعر سید حمیری». فصلنامۀعلمی پژوهشی لسان مبین، دانشگاه بین المللی امام خمینی( ره) قزوین، سال دوم، شمارۀ 2، صص 197-215.
[23]. مفتاح، محمد ( 1985). تحلیل الخطاب الشعری. بیروت، دار التنویر للطباعة و النشر.
[24]. مکارم شیرازی، ناصر( 1387). تفسیر نمونه. چاپ سی و ششم، تهران، دار الکتب الاسلامیة.
[25]. موسی، خلیل ( 2000). قرائات فی الشعر العربی الحدیث و المعاصر. دمشق، اتحاد الکتاب العرب.
[26]. وعد الله، لیدیا ( 2005). التناص المعرفی فی شعر عزالدین المناصرة. دار المندلاوی.