واکاوی قرآنی فرهنگ معیشت حاکمان و مُبلّغان دین

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه علوم قرآن و حدیث، واحد تهران شمال، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

2 گروه علوم قرآن و حدیث، دانشکده الهیات، دانشگاه آزاد تهران شمال، ایران

3 گروه علوم قرآن و حدیث، واحد تهران شمال، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران؛ گروه علوم قرآن و حدیث، دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی،

چکیده

توجه به مفهوم فرهنگ معیشت از منظر قرآن کریم روش صحیح کسب و مصرف را برای انسان، نمایان ساخته و او را با آموزه ­های قرآنی در این مقوله آشنا می ­سازد. از آنجایی که دو گروه عالمان و حاکمان در صلاح و فساد و سرنوشت جامعه بسیار تأثیرگذارند، مطالعه و تبیین مدل معیشتی و پیگیری اصلاح رفتار ایشان بر اساس فرهنگ قرآنی معیشت، ضروری بوده و موضوعی کاربردی است. در این نوشتار سعی شده است، آنچه لازمۀ کسب و مصرف در معاش علما و اُمراست از آیات و روایات استخراج و مؤلفه­ های فرهنگ معیشت شان بیان شود تا مطالبه ­گری از ایشان نیز با استنادات قرآنی و روایی میسّر گردد. هنگامی که مبلّغ دین لباس حاکم جامعه را بر تن کرده و زمامدار جامعه از قشر روحانیت باشد اهمیت موضوع مضاعف شده و وظایف ایشان در امور معیشتی به مراتب بیشتر خواهد بود. لذا پژوهش نظری پیش­رو، به روش تحلیلی- توصیفی، درصدد یافتن مؤلفه­ های فرهنگ معیشت حاکمان و مبلّغان دین و بررسی انطباق این دو قشر است.
 

کلیدواژه‌ها


  1. منابع

    1. قرآن کریم.
    2. ابن ­ابی­ جمهور، محمد بن علی، عوالی اللئالی العزیزیة فی الاحادیث الدینیة، تحقیق مجتبی عراقی، قم، مؤسسه سیدالشهداء(ع)، 1403.
    3. ابن ­ابی­ الحدید، عبدالحمید، شرح نهج­ البلاغه لابن­ابی­الحدید، تحقیق محمد ابوالفضل‏ ابراهیم، قم، مکتبة آیة الله المرعشی النجفی‏، .1404
    4. ابن­بابویه، محمّدبن­علی، الأمالی، تحقیق قسم الدراسات الاسلامیة، قم، موسسه البعثه، 1417.
    5. ----------، علل الشرایع، نجف، المکتبة الحیدریة‏، 1385.
    6. ----------، کمال­الدین و تمام­النعمة‏، تصحیح علی­اکبر غفاری، تهران، نشر اسلامیه، 1395.
    7. ابن ­شعبه حرّانی، حسن بن علی، تحف­العقول عن آل­الرسول(ع)، تحقیق علی­اکبر غفّاری، قم، نشر جامعه مدرسین‏، 1404.
    8. ابن­ فهد حلّی، احمد بن محمّد، عدة الداعی و نجاح الساعی، تصحیح احمد موحدی قمی، قم، دارالکتاب الإسلامی، 1407.
    9. اخلاقی، سیده معصومه و صفری، نعمت­الله، حیات اقتصادی امامان(ع) از صلح امام حسن(ع) تا آغاز غیبت صغری، قم/ مشهد، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه/ بنیاد پژوهش­های اسلامی آستان قدس رضوی، 1393.
    10. اربلی، علی بن عیسی، کشف الغمّه فی معرفة الأئمة، تبریز، نشر بنی­هاشمی، 1381.
    11. افلاکیان، مجید، «مشاغل و حِرَف اصحاب و راویان ائمۀ اطهار(ع) تا پایان غیبت صغرا»، تاریخ اسلام در آینة پژوهش، سال 10، شمارة 2، 1393.
    12. امانلو، حسین، «شاخص­های مطلوب سبک زندگی کارگزاران نظام مردم­سالار دینی ایران»، پژوهش‌های راهبردی سیاست، سال 4، شمارة 16، 1395.
    13. ثقفی، ابراهیم بن محمّد، الغارات، تحقیق سید جلال­الدین محدّث، تهران، انجمن آثار ملّی، 1395.
    14. جزایری، سید نعمت‌الله، الأنوار النعمانیة، بیروت، دارالقاری‌، 1112.
    15. 15. ----------، النور المبین فی قصص الانبیاء و المرسلین، قم، کتابخانة آیت‌الله مرعشی نجفی، 1404.
    16. حرّ عاملی، محمد، وسائل الشیعة، قم، مؤسسة آل­البیت(ع)، 1409.
    17. خطیبی، حسین، «آسیب­شناسی دغدغه­های معیشتی مبلّغان دین و راهکارهای برون­رفت از آن»، آسیب­پژوهی اجتماعی، قم، سال 1، شمارة 1، 1394.
    18. دیلمی، حسن، ارشاد القلوب، قم، نشر شریف رضی، 1412.
    19. راوندی کاشانی، فضل ‎الله، النوادر، تحقیق و ترجمه احمد صادقی، تهران، بنیاد فرهنگ اسلامی کوشانپور، 1376.
    20. زمخشری، محمود بن عمر، ربیع الابرار و نصوص الاخبار‏، تحقیق عبدالامیر مهنا، بیروت، مؤسسة الأعلمی للمطبوعات‏، 1412.
    21. سید پورآذر، سید حسن، «مؤلفه­های اخلاقی مصرف در سبک زندگی کارگزاران»، مطالعات سبک زندگی، تهران، شمارة 3، ‎1392.
    22. شریف­الرضی، محمد، نهج­البلاغه، تصحیح صبحی صالح، قم، نشر هجرت، 1414.
    23. شعیری، محمد، جامع الاخبار، نجف، المطبعة الحیدریة، بی­تا.
    24. طباطبایی، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القران، ترجمه محمدباقر موسوی، قم، انتشارات اسلامی جامعة مدرسین حوزة علمیه، 1374.
    25. طبرسی، حسن بن فضل، مکارم­الاخلاق، قم، نشر شریف رضی، 1370.
    26. طوسی، محمد بن الحسن، تهذیب­الاحکام، تحقیق و تصحیح حسن خرسان، تهران، دارالکتب الاسلامیه، 1407.
    27. عاملی، زین­الدین، منیة المرید فی أدب المفید و المستفید، تحقیق رضا مختاری، قم، مکتب الإعلام الإسلامی، 1374.
    28. علی­اکبری، محمدحسین، سیاست­های مالی امام علی(ع)، قم، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی حوزة علمیه، 1390.
    29. علیدوست خراسانی، نورالله، منابع مالی اهل­بیت(ع)، تهران، انتشارات دانشگاه امام صادق(ع)، 1391.
    30. عیاشی، محمد بن مسعود، تفسیر العیاشی، تحقیق هاشم رسولی، تهران، مکتبة العلمیة الاسلامیة، 1380.
    31. فهمیده وطن­دوست، زهرا، پایان­نامه وظایف کارگزاران از دیدگاه امام علی(ع)، تهران، دانشکدة اصول دین، 1382.
    32. قمی، علی بن ابراهیم، تفسیر القمی‏، قم، دارالکتاب، 1363.
    33. کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، تحقیق علی­اکبر غفاری و محمد آخوندی، تهران، دارالکتب الإسلامیه، 1407.
    34. مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار الجامعه لدرر اخبار الائمه الاطهار، بیروت، ‏دار إحیاءالتراث العربی‏، 1403.
    35. ----------، مرآه العقول، تصحیح علی آخوندی و هاشم رسولی و جعفر حسینی، تهران، دارالکتب الإسلامیّة‏، 1363.
    36. ----------، ملاذ الاخیار فی فهم تهذیب الاخبار، تحقیق و تصحیح مهدی رجایی، قم، کتابخانة آیه الله مرعشی نجفی‌، 1406.
    37. مشکینی، علی، المواعظ العددیه (نصایح شمارشی)، ترجمه سید مرتضی موسوی قافله‌باشی، قم، مؤسسة فرهنگی دارالحدیث، 1392.
    38. مفید، محمد بن محمد، الاختصاص، تصحیح علی­اکبر غفاری و محمود زرندی، بیروت، دارالمفید، 1414.
    39. ----------، الجمل و النصرة لسید‌ ‎العترة فی حرب البصرة، تحقیق علی میرشریفی، قم، مکتب الإعلام الإسلامی، 1413.
    40. ----------، المُقنِعه، تحقیق مؤسسه النشر، قم، مؤسسة نشر اسلامی حوزة علمیه، 1410.
    41. ورّام بن أبی­فراس، مسعود بن عیسی، تنبیه الخواطر و نزهة النواظر (مجموعه ورّام)‏، قم، مکتبه فقیه‏، 1410.