نقش مؤلفه های درون متنی در کشف محور سورۀ مبارکۀ احزاب در دو بعد بنیادی و کاربردی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه الزهراء(س)

2 دانشجوی دکتری علوم قرآن و حدیث دانشگاه الزهراء(س)

3 پژوهشگر پسادکتری علوم قرآن و حدیث دانشگاه الزهراء(س)

چکیده

متن ­کاوی سور قرآنی در جهت اخذ غرض سور، از جمله مباحث مهم در تفسیر آن­ها بوده که از دیرباز مورد تحلیل و بررسی اندیشمندان اسلامی قرار گرفته است. پژوهش حاضر با هدف کشف غرض سورۀ مبارکۀ احزاب سعی در ارائۀ سیاق درونی و تفهیم غرض اصلی سوره را داشته است. به منظور دست­یافتن به این مهم، این پژوهش با روش تحلیلی-توصیفی با رویکرد کتابخانه‌ای به تبیین و تحلیل سیاق و ساختار محتوایی و مضامین درونی و ارکان آن به منظور کشف غرض کاربردی سوره پرداخته است. یافته‌های پژوهش بیانگر آن است که سورۀ مبارکۀ احزاب با توجه به مدنی بودن آن در دو بعد شناختی و کاربردی، دارای غرض منحصر به فردی است؛ چرا که در مرحلۀ مدنیّت اسلام به مرحله‌ای رسیده که افراد نیازمند تقویت ایمان و نمود یافتن آن در اعمال خود و به عبارتی به دنبال اتخاذ راهکار برای مسئله و موضوعی هستند. لذا غرض از این مهم در بعد بنیادی و شناختی «خداشناسی در پرتو ایمان راسخ و تقوا محوری» و نیز در بعد عملی و کاربردی دارای غرض «اطاعت از خدا و رسول او (انجام اعمال صالح) و پیروی ننمودن از غیر حق» بوده است.

کلیدواژه‌ها


[1]. قرآن کریم.
[2]. ابن عاشور محمد بن طاهر (؟). التحریر و التنویر. بیروت، مؤسسه التاریخ.
[3]. آلوسی، سید محمود (1415). روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم‏. بیروت، دارالکتب العلمیه.
[4]. بروجردی، محمد ابراهیم (1366). تفسیر جامع. چاپ ششم، تهران، انتشارات صدر.
[5]. بستانی، محمود (؟). التفسیر البنایی للقرآن الکریم. مشهد، بنیاد پژوهش‌های اسلامی.
[6]. بقاعی، ابراهیم بن عمر (1415). نظم الدرر فی تناسب الایات و السور. بیروت، دارالکتب العلمیه.
[7]. بیضاوی، عبد الله بن‌عمر (1418). أنوار التنزیل و أسرار التأویل. بیروت، دار احیاء التراث العربی.
[8]. ثقفی تهرانی، محمد (1398). تفسیر روان جاوید در تفسیر قرآن مجید. چاپ سوم، تهران، انتشارات برهان.
[9]. جوادی آملی، عبدالله (1378). تسنیم؛ تفسیر قرآن کریم. ویرایش: علی اسلامی، قم، مرکز نشر اسراء.
[10]. حسینی شاه‌ عبدالعظیمی، حسین بن احمد (1363). تفسیر اثنی عشری. تهران، انتشارات میقات.
[11]. حماده، فاروش (2009). اسماءالله الحسنی فی القرآن الکریم و السنه النبویه. قاهره، دارالسلام.
[12]. حوی، سعید (1412). الأساس فی التفسیر. قاهره، دارالسلام.
[13]. خامه‌گر، محمد (1386). ساختار هندسی سوره‌های قرآن. تهران،  سازمان تبلیغات اسلامی.
[14]. دروزه، محمد عزۀ (1383). التفسیر الحدیث. قاهره، دار إحیاء الکتب العربیة.
[15]. زحیلی، وهبة بن مصطفی (1418). التفسیر المنیر فی العقیدة و الشریعة و المنهج. بیروت دمشق، دارالفکر المعاصر.
[16]. سمرقندی، نصر بن محمد بن احمد (؟). تفسیر بحرالعلوم. بیروت، دارالفکر.
[17]. سید قطب، ابراهیم شاذلی‏ (1412). فی ظلال القرآن. بیروت، دارالشروق.
[18]. سیوطی، جلال الدین (1404). الدر المنثور فی تفسیر المأثور. قم، کتابخانۀ آیة الله مرعشی نجفی.
[19]. صدر، محمدباقر (1410). دروس فی علم الأصول. قم، مؤسسۀ نشر اسلامی.
[20]. طالقانی، محمود (1362). پرتوی از قرآن. تهران، شرکت سهامی انتشار.
[21]. طباطبایی، محمدحسین (1374). المیزان فی تفسیرالقرآن. ترجمه: محمدباقر موسوی همدانی، قم، دفتر انتشارات اسلامی.
[22]. طبرسی، فضل بن حسن (1360). مجمع‌البیان فی تفسیر القرآن. مترجمان، تهران، انتشارات فراهانی.
[23]. طوسی، محمد بن حسن‏ (؟). التبیان فی تفسیر القرآن‏. بیروت، دار احیاء التراث العربی.
[24]. طیب، سید عبدالحسین (1378). تفسیر اطیب البیان فی تفسیر القرآن. تهران، انتشارات اسلام.
[25]. عروسی حویزی، عبدعلی بن جمعه (1415). نور الثقلین. چاپ چهارم، قم، انتشارات اسلامی.
[26]. فخررازی، محمد بن عمر (1420). مفاتیح الغیب. بیروت، دار احیاء التراث العربی.
[27]. فضل الله، سید محمد حسین ‏(1419). تفسیر من وحی القرآن. بیروت، دار الملاک للطباعة و النشر.
[28]. قمی مشهدی، محمدرضا (1423). کنز الدقائق و بحر الغرائب. قم، انتشارات دارالغدیر.
[29]. کاشانی، ملافتح الله (1336). منهج الصادقین فی الزام المخالفین‏. تهران، کتابفروشی محمد حسن علمی.‏
[30]. کاشفی سبزواری، حسین بن علی (؟). تفسیر حسینی (مواهب علیه). سراوان، کتاب‌فروشی نور.
[31]. کوثری، عباس (1392). نقش سیاق در تفسیر قرآن و فقه. قم، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
[32]. گلدزیهر، ایگناس (1383). گرایش‌های تفسیری در میان مسلمانان. ترجمه: ناصر طباطبایی، تهران، ققنوس.
[33]. محمد، رشید بن علی رضا (1990). تفسیر القرآن الحکیم (تفسیر المنار). الهیئة المصریة العامة للکتاب.
[34]. مدرسی، محمد تقی (1419). من هدی القرآن.، تهران، دار محبی الحسین‏.
[35]. مراغی احمد بن مصطفی‏ (؟). تفسیرالمراغی. بیروت، داراحیاء التراث العربی‏.
[36]. مکارم شیرازی، ناصر و دیگران (1374). تفسیر نمونه. تهران، دار الکتب الإسلامیه.
[37]. ‏میبدی، احمد بن محمد (1371). کشف الأسرار و عدة الأبرار. تهران، انتشارات امیرکبیر.