«بازشناسی مؤلف کتابی که "المسترشد" خوانده می‌شود»

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

نسخه پژوه و پژوهشگر مطالعات اسلامی

چکیده

کتاب المسترشد که در ده‌های اخیر منتشر شده و در نوشته‌ها مورد استناد قرار گرفته، وضعیت مبهمی دارد؛ که دراین نوشتار، به این ابهامات پرداخته و برخی نتایج زیر حاصل شده: اسناد حدیثی شیعه منسوب به «محمدبن جریر طبری»، غالباً به طبری عامی مورخ، مربوط هستند؛ و تا قبل از قرن 6، هیچ نامی از «رستم طبری» در احادیث وجود ندارد؛ و البته، احادیث با نام «ابن‌رستم» در کتاب کنونی نیز، وجود ندارند. کتاب کنونی، از اواسط قرن 7 مورد استناد بوده؛ و اکنون ده نسخۀ خطی دارد؛ که همگی متأخر و بعد از قرن 11 و با منشأ واحد هستند. با توجه به دلایلی، مؤلف کتاب کنونی، ابن‌رستم یا طبری نیست؛ و اساساً این کتاب، المسترشد نیست. یعنی، عبارت سند حدیث اول کتاب، برخی را به اشتباه انداخته که کتاب از طبری شیعی است؛ در صورتی که منظور از این نام، طبری عامیِ مورخ است. همچنین، شخص طبری غیرعامی، در منابع رجالی، مجهول است؛ و ترجمه‌ای پیرامون وی وجود ندارد.

کلیدواژه‌ها


[1]. ابن‌ابی‌الحدید (1404ق). شرح نهج البلاغة. قم، کتابخانۀ آیت­الله مرعشی.
[2]. ابن‌الندیم، محمدبن اسحاق (1417ق). الفهرست. بیروت، دارالمعرفة.
[3]. ابن‌داوود حلی، حسن (1392ق). رجال ابن داوود. نجف، مطبعة الحیدریة.
[4]. ابن‌شهرآشوب (1379ق). المناقب. قم، نشر علامه.
[5]. ابن‌شهرآشوب (؟). معالم العلماء. نجف، المطبعة الحیدریة‌.
[6]. ابن‌طاووس، علی‌بن موسی (1409ق). الأمان. قم، آل‌البیت(ع).
[7]. ابن‌طاووس، علی‌بن موسی (1413ق)، الیقین، قم: دارالکتاب.
[8]. اربلی، علی‌بن عیسی (1421ق). کشف الغمة. قم، رضی.
[9]. الامین العاملی، محسن (1420ق). اعیان الشیعة. بیروت، دارالتعارف.
[10]. انصاری، حسن (1386ش). نوادر المعجزات؛ کتابی غیر اصیل. سایت بررسی‌های تاریخی، مهر ماه.
[11]. انصاری، حسن (1394ش). ابن رستم طبری، متکلمی امامی با گرایشات معتزلی که نمی‌تواند نویسنده الایضاح باشد. سایت بررسی‌های تاریخی، دی ماه.
[12]. انصاری، محمدرضا (1373ش). «طبری سوم و کتاب دلایل الامامه». کیهان اندیشه، شمارۀ 58.
[13]. البحرانی، هاشم (؟). مدینة معاجز. قم، المعارف الإسلامیة.
[14]. بیاضی، علی (1384ق). الصراط المستقیم. نجف، المکتبة الحیدریة.
[15]. تهرانی، آقابزرگ (1403ق). الذریعة. بیروت، دار الأضواء، بیروت.
[16]. حرعاملی، محمد (؟). أمل الآمل. بغداد، مکتبة الأاندلس.
[17]. حرعاملى‌، محمد (؟). اثبات‌ الهداة. قم، چاپخانۀ علمیه‌؛ نیز: همان (1425ق). بیروت، موسسة اعلمی.
[18]. حلی، حسن ابن‌یوسف (1417ق). خلاصة الأقوال. قم، النشر الفقاهة.
[19]. خصیبی، حسین‌بن حمدان (1419ق). الهدایة الکبری. بیروت، البلاغ.
[20]. الخطیب، عبدالزهراء (1405ق). مصادر نهج البلاغة. بیروت، دارالاضواء.
[21]. الخطیب البغدادی (1417). تاریخ بغداد. دارالکتب العلمیه، بیروت ـ لبنان.
[22]. رازی، منتجب‌الدین (1366ش). الفهرست. قم، کتابخانۀ آیت­الله مرعشی.
[23]. رضی (؟).  نهج البلاغة. تحقیق: الحسون،  (بی‌نا).
[24]. سلطانی‌فر، محی‌الدین (1396ش). «بررسی اصالت اخبار غیر مسند کتاب دلائل الامامه». شیعه­پژوهی، شمارۀ 12، پاییز.
[25]. شوشتری، محمدتقی (1410ق).  قاموس الرجال. قم، النشر الإسلامی.
[26]. شوشتری، محمدتقی (؟). الاخبار الدخیلة. تهران، مکتبة الصدوق.
[27]. صدوق، محمدبن علی (1376ش).  الأمالی. تهران، کتابچی.
[28]. صفری‌فروشانی، نعمت‌اله (1384ش). «محمد بن جریر طبری آملی و دلایل الامامه». علوم حدیث،  پاییز  ش٣٧ .
[29]. الطبری، محمدبن جریر (1383ق). دلائل الامامة. قم، دارالذخائر؛ نیز: (1413ق). قم، چاپ بعثت.
[30]. الطبری، ابن‌جریر (1967م). تاریخ الأمم و الملوک. بیروت، دارالتراث.
[31]. الطبری، (منسوب به) محمدبن جریر (1415ق). المسترشد. تحقیق: محمودی، تهران، الثقافة الاسلامیة.
[32]. طوسی، محمدبن حسن (1382ق). إختیار معرفة الرجال. قم، آل‌البیت(ع).
[33]. طوسی، محمدبن حسن (1415ق). رجال الطوسی. قم، نشر اسلامی.
[34]. طوسی، محمدبن حسن (1417ق). الفهرست. (بی‌نا).
[35]. العسقلانی، ابن‌حجر (؟). لسان المیزان. (بی‌نا).
[36]. کحاله، عمر رضا (؟). معجم المؤلفین. بیروت، دارإحیاء التراث العربی.
[37]. الکعبی، علی موسی (1425ق). الطبریون نظرة فی المتفق و المفترق. علوم الحدیث، رجب و ذوالحجة ، العدد 16؛ نیز: (1426ق)، محرم، العدد 17.
[38]. کلبرگ، اتان (1371ش). کتابخانۀ ابن طاووس. قم، کتابخانۀ آیت‌الله مرعشی.
[39]. مامقانی، محی‌الدین (1431ق). تنقیح المقال. قم، آل‌البیت؛ نیز: چاپ سنگی، نجف.
[40]. مجلسی، محمدباقر (؟). بحار الأنوار. بیروت، مؤسسةالوفاء.
[41]. مغربی، نعمان‌بن محمد (1414ق). شرح الأخبار . قم، نشر اسلامی.
[42]. النجاشی، أبوالعبّاس (؟). رجال النجاشی. (بی‌نا).