تبیین مفاهیم کلیدی سوره بر پایۀ تحلیل مبتنی بر پیکره (بررسی موردی سورۀ شوری)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناسی ارشد تفسیر و علوم قرآن، گروه علوم قرآن و حدیث دانشکده الهیات و معارف اسلامی دانشگاه قم

2 دانشیار گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه قم

چکیده

تبیین مفاهیم کلیدی سوره به منظور نشان­دادن انسجام معنایی آن یک امر اساسی و در عین حال چالش­برانگیز است. غالب مفسرین برای این منظور از روش­های کیفی استفاده می­کنند که می­تواند از گرایش­های نظری و ذهنیت فردی متأثر گردد. تحلیل مبتنی بر پیکره با روش­های کمّی و آماری می­تواند به­طور نسبی ادلّۀ عینیی مصون از تأثیرات مذکور، در جهت پیشبرد  تحلیل کیفی فراهم کند. در این تحقیق با استفاده از تحلیل پیکره، واژه­های کلیدی یک سوره را شناسایی کرده و سپس با واکاوی معانی آن­ها و مفاهیم کلیدی مرتبط، الگوی منسجمی از آن­ها ارائه می­دهیم. در این تحقیق با بررسی موردی سورۀ شوری نشان خواهیم داد؛ علاوه بر مفهوم «وحی و رسالت» که توجه مفسرین را به خود معطوف نموده­، سوره در لایه­های بالاتر خود به مفاهیم «قدرت و اختیار مطلق» خداوند و «ولی بودن» وی اشاره دارد و مفهوم «وحی و رسالت» در حقیقت از مصادیق تحقّق مفاهیم فوق می­باشد.

کلیدواژه‌ها


[1]. احمدزاده، سیدمصطفی (1388). «وحدت موضوعی سوره­ها در تفسیر تسنیم»، پژوهش­های قرآنی، شمارۀ 57، بهار، صص82-109.
[2]. ایرانی، محمد و دیگران (1398). «تحلیل واژگان مرتبط با اجتماعیات در خمسۀ نظامی با رویکرد تحلیل انتقادی گفتمان فرکلاف». متن­پژوهی ادبی، شمارۀ80، تابستان، صص33-60.
[3]. جوادی آملی (1394). آرشیو درس تفسیر:
www.eshia.ir/feqh/archive/text/javadi/tafsir/93/940221
[4]. رضی بهابادی، بی­بی سادات؛ احدیان، مریم (1397). «کشف محور موضوعی سورۀ حج با روش تحلیل محتوا»، مطالعات قرآن و حدیث، سال دوازدهم، شمارۀ اول، پاییز و زمستان، ص141-172.
[5]. سید بن قطب بن ابراهیم شاذلی (1412). فی ظلال القرآن. چاپ هفدهم، دارالشروق، بیروت، قاهره.
[6]. طباطبائی، محمدحسین(1417). المیزان فی تفسیر القرآن. چاپ پنجم. قم، دفتر انتشارات جامعه مدرسین حوزۀ علمیه قم.
[7]. طبرسی، فضل بن حسن (1372). مجمع‌البیان فی تفسیر القرآن. چاپ سوم، تهران، انتشارات ناصر خسرو.
[8]. طوسی، محمدبن‌حسن (قرن 5). التبیان فی تفسیر القرآن. بیروت، داراحیاء التراث العربی.
 [9]. Anthony, L. (2013). “A critical look at software tools in corpus linguistics” in Linguistic Research. August. Online Access:
     https://www.researchgate.net/publication/267631312.
[10]. Anthony, L. (2019). AntConc (Version 3.5.8) [Computer Software]. Tokyo, Japan: Waseda University. Available from
      https://www.laurenceanthony.net/software.
[11]. Atwell, E. (2018). Classical and Modern Arabic Corpora: genre and language change. Online Access: https://www.researchgate.net/publication/328464373.
[12]. Culpeper, J and Demmen, J. (2015) « Keywords »  in The Cambridge handbook of English corpus linguistics, edited by Douglas Biber and Randi Reppen. Cambridge University Press. pp 90-105.
[13]. Fischer-Starcke, Bettina.(2010). Corpus linguistics in literary analysis: Jane Austen and her Contemporaries. Continuum International Publishing Group.
[14]. Gabrielatos, C. (2018). Keyness analysis: Nature, metrics and techniques in Corpus Approaches To Discourse: A critical review. Oxford: Routledge edited by Taylor, C. & Marchi, A. (pp.225-258) Chapter: 11 Publisher: Routledge.
[15]. Hori, M. (2004). Investigating Dickens’ style: A collocational analysis. Basingstoke. Palgrave Macmillan.
[16]. Hyland, K. and Atal. (2012). «Introduction» in Corpus Applications in Applied Linguistics edited by Ken Hyland, Meng Huat Chau, Michael Handford. Continuum International Publishing Group. pp 3-9.
 
[17]. McCarthy, M and O’Keeffe, A. (2010). «Historical perspective: What are corpora and how have they evolved?»  in The Routledge handbook of corpus linguistics, edited by Anne O’Keeffe and Michael McCarthy. – 1st ed. pp 3-13.
[18]. McEnery, T and Hardie, A. (2012). Corpus linguistics: method, theory and practice. Cambridge University Press.
[19]. Novak J. D. and Gowin D. B. (1984). Learning How to Learn. Cambridge University Press. Online publication date: June 2012. pp 15-54 https://doi.org/10.1017/CBO9781139173469.
[20]. Scott, M. (1998). WordSmithTools. Version 3. Oxford: OUP.
[21]. Scott, M. (2010). «Problems in investigating keyness, or clearing the undergrowth and marking out trails…» in Keyness in texts, edited by Marina Bondi and Mike Scott. John Benjamins B.V.
[22]. Scott, M. 2015. WordSmith Manual. Version 6. Lexical Analysis Software Ltd.
[23]. Scott, M., & Tribble, C. (2006). Textual Patterns. Key words and corpus analysis in language education. Amsterdam: John Benjamins. 2006, p 55-62.