رویکردهای سلبی علامه طباطبایی در گزینش و گزارش روایات تفسیری

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه شاهد

2 دانش‌ آموختۀ دکتری علوم قرآن و حدیث دانشگاه علامه طباطبائی

چکیده

علامه طباطبایی در تفسیر المیزان پس از تفسیر آیات به گزارش و تبیین روایات پرداخته است. علامه بخشی از روایات را گزینش و گزارش کرده است. ضوابط روی‌گردانی از نقل برخی روایات یا همان رویکردهای سلبی به ‌تصریح یا تلویح در المیزان آمده است. یافته‌ها نشان می‌دهد که دست‌کم دوازده رویکرد وجود دارد:
1. عدم گزارش روایات مخالف با سیاق؛ 2. اجتناب از نقل روایات غیرمرتبط با آیه؛
3. اجتناب از نقل روایات غیر مؤثر در فهم آیات؛ 4. اجتناب از نقل روایات مخالف با دیدگاه تفسیری؛ 5. اجتناب از نقل روایات مشابه؛ 6. قلّت گزارش روایات فقهی؛
7. اجتناب از گزارش روایات اسباب نزول دال بر جری و تطبیق؛ 8.پرهیز از گزارش گستردۀ روایات قصص قرآن؛ 9. عدم ذکر روایت به دلیل مخالفت با قرآن؛ 10. عدم نقل روایت به دلیل مخالفت با عقل؛ 11. عدم نقل به دلیل احتمال جعل در آن؛
12.  عدم نقل روایت به دلیل ادراج در آن.
 

کلیدواژه‌ها


[1]. قرآن کریم.  
[2]. الاوسی، علی‏ (1381). روش علامه طباطبایی در تفسیر المیزان‏. مترجم: سید حسین میر جلیلی، تهران، چاپ و نشر بین‌الملل‏.
[3]. بابایی، علی‌اکبر (1385). مکاتب تفسیری. بی‌جا، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه با همکاری سازمان سمت.
[4]. بحرانی، سید هاشم (1374). البرهان فی تفسیر القرآن. قم، مؤسسة البعثة.
[5]. بی‌آزار شیرازی، عبد الکریم (‏1376). قرآن ناطق. تهران، ‏دفتر نشر فرهنگ اسلامی‏.
[6]. جوادی آملی، عبدالله (1388). تسنیم. قم، إسراء.
[7]. ---------- (1388). شمس الوحی تبریزی. چاپ 5، قم، اسراء.
[8]. ---------- (1389). قرآن حکیم از منظر امام‏رضا (ع). قم، اسراء.
[9]. حجتی، سید محمد باقر (1386). اسباب النزول. تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
[10]. رجبی‏، محمود (1383). روش تفسیر قرآن. قم، پژوهشکدۀ حوزه و دانشگاه.
[11]. رضائی اصفهانی، محمدعلی (1382).‏‏ درسنامۀ روش­ها و گرایش‌های تفسیری قرآن. قم، مرکز قم جهانی علوم اسلامی‏.
[12]. روشن‌ضمیر، محمدابراهیم؛ عبادی، مهدی (1389). «جایگاه سنت در تفسیر المیزان». آموزه‌های قرآنی، شمارۀ 12، صص99-116.
[13]. سلیمی زارع، مصطفی؛ قاضی زاده، کاظم (1390). «جایگاه و کاربرد سنت در تفسیر المیزان». تحقیقات علوم قرآن و حدیث، شمارۀ 15، صص141-168.
[14]. سیوطی، جلال‌الدین (بی‌تا). تدریب الراوی فی شرح تقریب النواوی. بی‌جا، دار طیبة.
[15]. ---------- (1404). الدر المنثور فی تفسیر المأثور. قم، کتابخانۀ آیة الله مرعشی نجفی.
[16]. صدوق، محمد بن علی (1417). الامالی. چاپ اول، قسم الدراسات الاسلامیة.
[17]. ---------- (1395).‏ کمال الدین و تمام النعمة. تهران، اسلامیه.
[18]. طباطبایی، سیدمحمدکاظم (1393). منطق فهم حدیث. قم، مؤسسۀ آموزشی و پژوهشی امام‌خمینی(ره).
[19]. طباطبایی، محمدحسین(1390). المیزان فی تفسیر القرآن. بیروت، مؤسسۀ الأعلمی للمطبوعات‏.
[20]. ---------- (1353). قرآن در اسلام. تهران، دار الکتب الاسلامیه.
[21]. طبرسی، فضل بن حسن‏ (1372). مجمع البیان فی تفسیر القرآن. تهران، ناصر خسرو.
[22]. طبری، محمد بن جریر (1412). جامع البیان فی تفسیر القرآن. بیروت، دارالمعرفة.
[23]. عاملی، حسین (بی‌تا). وصول الأخیار إلی اصول الأخبار. بی‌جا، مجمع الذخائر الإسلامیة.
[24]. عروسی حویزی، عبد علی (1415). تفسیر نور الثقلین. قم، اسماعیلیان.
[25]. علوی مهر، حسین (1384). آشنایی با تاریخ تفسیر و مفسران. قم، مرکزجهانی علوم اسلامی.
[26]. عیاشی، محمد بن مسعود (1380). تفسیر العیّاشی‏. تهران، المطبعة العلمیة.
[27]. غازی، عنایه (1411). اسباب النزول القرآنی. بیروت، دارالجیل.
[28]. قمی، علی بن ابراهیم (1404). تفسیر القمی. قم، دار الکتاب.
[29]. کلینی، محمد بن یعقوب (1407). الکافی‌. تهران، دار الکتب الاسلامی.
[30]. کمانی، مهدی (1391). «آسیب‌شناسی روایات اسباب نزول». نشریۀ علوم قرآن و حدیث «حسنا»، شمارۀ 12.
[31]. کشی، محمد بن عمر (1409). رجال الکشی. مشهد، مؤسسۀ نشر دانشگاه مشهد.
[32]. مجلسی، محمد باقر (1403). بحار الأنوار. بیروت، دار احیاء التراث العربی.
[33]. محمدجعفری، رسول؛ محققی، حسین (1398). «بررسی مصادر روایی تفسیر المیزان و انعکاس با واسطه روایات از مصادر اولیه». مجلۀ تحقیقات علوم قرآن و حدیث، شمارۀ42، صص64-86.
[34]. معارف، مجید (1384). «حدیث، جایگاه و کارکرد آن در تفسیر المیزان». پژوهش دینی، شمارۀ 11، صص47-66.
[35]. معرفت، محمد هادی (1418). التفسیر و المفسرون فی ثوبه القشیب. مشهد: الجامعة الرضویه للعلوم الاسلامیه‏.
[36]. مسعودی، علی بن حسین (1409). مروج الذهب ومعادن الجوهر. قم، دارالهجرة.
[37]. مهریزی، مهدی (1389). «روایات تفسیری شیعه، گونه‌شناسی و حجیت». علوم حدیث. شمارۀ 55، صص 3-36.
[38]. نفیسی، شادی (1384). علامه طباطبایی و حدیث (روش‌شناسی نقد و فهم حدیث از دیدگاه علامه طباطبایی در المیزان). تهران، انتشارات علمی و فرهنگی.