نقد مستندات روایی حجیت اجتهادات صحابه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه فقه و حقوق، واحد اسلام‌شهر، دانشگاه آزاد اسلامی اسلام‌شهر، ایران

چکیده

از مهم‌ترین ادلۀ‌ مورد استناد طرفداران حجیت اجتهادات صحابه، سنت است. پژوهش حاضر‌ در پی تبیین میزان اعتبار و ارزش این دلیل، در اثبات حجیت مذکور است. مهم‌ترین روایات مورد استناد مثبتین حجیت اقوال صحابه، سه حدیث "اصحابی کالنجوم"، "سنت خلفاء‌ راشدین " و "اقتدا به شیخین" است. بررسی سندی و متنی حدیث نخست نشان می‌دهد با وجود اینکه از دو حدیث دیگر مشهورتر بوده، در غایت ضعف می‌باشد؛ به­طوری که عدۀ زیادی از محدثان اهل‌تسنن بر ضعیف، باطل، کذب و جعلی بودن آن تصریح نموده‌اند،؛ لذا این حدیث مصداق بارز "رب مشهور لا اصل له" می‌باشد. دو حدیث دیگر نیز وضعیتی بهتر از حدیث نخست ندارند. وقتی عدم امکان اثبات مدعا توسط احادیثی که دلاتشان بر مدعا به صورت مباشر بود، روشن شد، به طریق اولی عدم امکان اثبات مدعا توسط احادیث غیرمباشر اثبات می‌گردد و نهایتاً دست مدعی را در اثبات مدعا از دلیل سنت خالی می‌سازد.

کلیدواژه‌ها


[1]. قرآن کریم.
[2]. آمدی، علی‌بن‌محمد (1406). الاحکام فی الاصول الاحکام. چاپ دوم، بیروت، دارالکتب العربی.
[3]. ابن‌اثیر، ابوالحسن علی‌بن‌محمد شیبانی (؟). اسد الغابه فی معرفه الصحابه. بیروت، دارالکتب العلمیه.
[4]. ابن‌اثیر، مبارک‌بن‌محمد الجوزی (؟). النهایه فی الغریب الحدیث و الاثر. بیروت، دارالمعرفه.
[5]. ابن‌امیر الحاج، محمد‌بن‌محمد حلبی (؟). التقریر و التحبیر فی شرح التحریر. (؟)، دارالفکر.
[6]. ابن‌تیمیه حرانی، احمد‌بن‌عبدالحمید (1409). منهاج السنه النبویه. چاپ دوم، قاهره، مکتب ابن تیمیه.
[7]. ابن‌جوزی، ابوالفرج عبد‌الرحمن‌بن‌علی (1415). الموضوعات. بیروت، دارالکتب العلمیه.
[8]. ــــــــــــــ (1403). العلل المتناهیه فی الاحادیث الواهیه. بیروت، دارالکتب العلمیه.
[9]. ابن‌حاجب مالکی، ابن‌عمرو‌عثمان (1419). مختصر المنتهی الاصول مع شرحه رفع الحاجب للتاج السبکی. (؟)، عالم الکتب.
[10]. ـــــــــــــــــ (؟). الکاف الشاف فی تخریج احادیث الکشّاف. (چاپ شده با الکشاف)، مصر.
[11]. ـــــــــــــــــ (؟). تلخیص الحبیر. (؟)، دارالفکر.
[12]. ـــــــــــــــــ (1415). تهذیب التهذیب. بیروت، دارالکتب العلمیه.
[14]. ـــــــــــــــــ (1416). لسان المیزان. بیروت، دارالمکتب العلمیه.
[15]. ابن‌حزم اندلسی، ابومحمد علی‌بن‌احمد (؟). الاحکام فی اصول الاحکام. محقق: احمد شاکر، (؟)، مطبعه العاصمه.
[16]. ـــــــــــــــــ (1975). الفصل فی الملل و الاهواء و النحل. چاپ دوم، بیروت، دارالمعرفه.
[17]. ـــــــــــــــــ (؟). المحلی. بیروت، دارالفکر.
[18]. ـــــــــــــــــ ابن‌عبدالبر، یوسف‌النمری (1416). جامع البیان العلم و فضله. چاپ دوم، ریاض، دار ابن الجوزی.
[19]. ابن‌عبدالبر، یوسف‌بن‌عبد‌الله (1415). الاستیعاب فی معرفه الاصحاب. بیروت، دارالکتب العلمیه.
[20]. ابن‌عساکر، علی‌بن‌حسین (1421). تاریخ مدینه دمشق. دار احیاء التراث العربی.
[21]. ابن‌عقیل علوی، محمد‌بن‌عقیل (1412). النصائح الکافیه لمن یتولی معاویه. قم، دار الثقافه.
[22]. ابن‌فارس، احمد الرازی (1418). الصاحبی فی فقه اللغه. (؟).
[23]. ابن‌قیم جوزیه، محمد‌بن‌ابی‌بکر الدمشقی (1973). اعلام الموقعین عن رب العالمین. بیروت، دارالجیل.
[24]. ابن‌مکتوم، احمد‌بن‌عبدالقادر القیسی‌النحوی (1409). الدر اللقیط من البحر المحیط. القاهره.
[25]. ابوحیان اندلسی، محمد‌بن‌یوسف (1412). تفسیر البحر المحیط. محقق: زهیر جعید، بیروت، دارالفکر.
[26]. ابو‌داود سجستانی، سلیمان‌بن‌اشعث (1416). سنن ابی داود. بیروت، دارالکتب العلمیه.
[27]. ابو‌نعیم اصفهانی، احمد‌بن‌عبدالله (1418). حلیه الاولیاء. بیروت، دارالکتب العلمیه.
[28]. ابی‌مخنف، لوط‌بن‌یحیی‌بن‌سعیدمخنف‌ازدی (1398). مقتل ابی مخنف. قم، مطبعه علمیه.
[29]. ارموی، محمود‌بن‌ابی‌بکر (1408). التحصیل من المحصول. بیروت، مؤسسه الرساله.
[30]. امیرپادشاه، محمد‌امین‌حنفی (1350). التیسیر فی الشرح التحریر. (؟).
[31]. امینی نجفی، عبدالحسین (1414). الغدیر فی الکتاب و السنه و الادب. بیروت، مؤسسه الاعلمی للمطبوعات.
[32]. انصاری، عبدالعلی‌محمد‌بن‌نظام‌الدین (1423). فواتح الرحموت. شارح: مسلم الثبوت تألیف محب الله بن عبد الشکور، بیروت، دارالکتب العلمیه.
[33]. البانی، محمد‌بن‌طاهر (1412). سلسله الاحادیث الضعیفه و الموضوعه. ریاض، مکتبه المعارف.
[34]. بخاری، محمد‌بن‌اسماعیل جعفی (1407). صحیح بخاری. بیروت، دارابن‌کثیر.
[35]. بغوی، حسین‌بن‌مسعود (1407). مصابیح السنه. بیروت، دارالمعرفه.
[36]. بیضاوی، عبدالله‌بن‌محمد (؟). الابتهاج بتخریج احادیث المنهاج. لبنان، دارعالم الکتب.
[37]. ترمذی، محمد‌بن‌عیسی (1403). صحیح ترمذی. چاپ دوم، بیروت، دارالفکر.
[38]. جلالی، عباس (1375). "نقدی بر حدیث اصحابی کالنجوم". فصلنامۀ علوم حدیث، شمارۀ 1، صص 153 تا 181.
[39]. جمعه، علی (1425). قول الصحابی عند الاصولیین. قاهره، دار­الرساله.
[40]. حاکم نیشابوری، ابوعبدالله محمد‌بن‌عبدالله (1411). مستدرک الصحیحین. بیروت، دار­الکتب العلمیه.
[41]. حکیم، سید‌محمد‌تقی (؟). الاصول العامه للفقه المقارن. (؟)، دارالاندلس للطباعه و النشر.
[42]. حموی، یاقوت‌بن‌عبدالله الرومی (1995). معجم البلدان. چاپ دوم، بیروت، دارصادر.
[43]. ذهبی، ابوعبدالله محمد‌بن‌احمد (1382). میزان الاعتدال فی نقد الرجال. بیروت، دارالمعرفه و دارالکتب العلمیه.
[44]. زحیلی، وهبه (1406). اصول الفقه الاسلامی. دمشق، دارالفکر.
[45]. سبکی، تاج‌الدین ‌علی‌بن‌عبدالکافی (1404). الإبهاج فی شرح المنهاج. بیروت، دارالکتب العلمیه.
[46]. سخاوی، محمد‌بن‌عبدالرحمن (1424). المقاصد الحسنه فی بیان کثیر من الاحادیث المشتهره علی الالسنه. بیروت، دارالکتب العلمیه.
[47]. سلطان، صلاح‌الدین عبدالحلیم (1425). حجیه الادله الاجتهادیه الفرعیه. ایالات متحده آمریکا، نشر سلطان (SULTAN publishing co.INC.USA).
[48]. سیوطی، عبدالرحمن‌بن‌ابی‌بکر (1410). الجامع الصغیر. بیروت، دارالکتب العلمیه.
[49]. ــــــــــــ (1415). احیا المیت بفضائل اهل البیت (ع). بیروت، دارالثقلین.
[50]. ــــــــــــ (1426). الجامع الکبیر (جمع الجوامع). چاپ دوم، مصر، الزهر.
[51]. شاطبی‌الغرناطی‌المالکی، ابواسحاق ابراهیم‌بن‌موسی (؟). الموافقات فی اصول الاحکام. مصر، مطبعه الرحمانیه.
[52]. شوکانی، محمد‌بن‌علی (؟). ارشاد الفحول، إلی تحقیق الحق من علم الاصول. بیروت، دارالکتب العلمیه.
[53]. شیبانی، احمد‌بن‌حنبل (1415). مسند احمد. چاپ سوم، بیروت، داراحیاء التراث العربی.
[54]. صدقی، جمال‌عطار (1415). عارضه الاحوذی. بیروت، دارالفکر.
[55]. صدوق، محمد‌بن‌علی‌بن‌الحسین‌بن‌بابویه (1385). معانی الاخبار. مترجم: عبدالعلی محمدی شاهرودی، چاپ سوم، تهران، دارالکتب الاسلامیه.
[56]. طوسی، شیخ‌الطائفه ابی‌جعفر محمد‌بن‌حسن (؟). تلخیص الشافی. قم، دارالکتب.
[57]. عراقی، عبدالرحیم‌بن‌عبدالحسین (1415). المغنی عن حمل الاسفار (تخریج احیاء علوم الدین). ریاض، مکتبه دارطبریه.
[58]. عقیلی، ابن‌حماد (1418). الضعفاء الکبیر. چاپ دوم، بیروت، دارالکتب العلمیه.
[59]. غزالی، ابوحامد محمد‌بن‌محمد (1413). المستصفی فی علم الاصول. بیروت، دارالکتب العلمیه.
[60]. قاری، ملاعلی (1414). المرقاه فی شرح المشکاه. بیروت، دارالفکر.
[61]. مالک‌ابن‌انس، ابوعبدالله‌الاصبحی (1406). الموطاء. بیروت، داراحیاء التراث العربی.
[62]. مبارکفوری، محمد‌عبدالرحمن (1410). تحفه الاحوذی. بیروت، دارالکتب العلمیه.
[63]. متقی‌هندی، علی‌بن‌حسام (1419). کنز العمال فی سنن الاقوال و الافعال. بیروت، دارالکتب العلمیه.
[64]. مناوی، عبدالرووف (1415). فیض القدیر فی شرح الجامع الصغیر. بیروت، دارالکتب العلمیه.
[65]. میلانی، سیدعلی‌حسینی (1389). حقیقت صحابه. قم، مرکز حقایق اسلامی.
[66]. ـــــــــــــــ (1389). سنت پیامبر(ص) یا سنت خلفا. قم، مرکز حقایق اسلامی.
[67]. ـــــــــــــــ (1387). حدیث اقتدا به شیخین. چاپ دوم، قم، مرکز حقایق اسلامی.
[68]. نجمی، محمدصادق (1389). سیری در صحیحین. چاپ چهارم، قم، بوستان کتاب.
[69]. نسفی، عبدالله‌بن‌احمد (1406). کشف الاسرار. بیروت، دارالکتب العلمیه.
[70]. هروی، احمدبن‌یحیی (؟). الدر النضید فی المجموعه الحفید. چاپ افعانستان.
[71]. هندی، میرحامدحسین (؟). عبقات الانوار. بیروت دارالکتاب الاسلامی.
[72]. هیثمی، علی‌بن‌ابی‌بکر (1412). مجمع الزوائد و منبع الفوائد. بیروت، دارالفکر.