ارزیابی اشکالات علامه طباطبایی بر استفاده عالم ذر از آیه میثاق

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه معارف اسلامی دانشگاه اراک

چکیده

موضوع مقاله پیش رو، بررسی اشکالات علامه طباطبایی بر استفاده«عالم ذر» از «آیه میثاق» است. در مورد استفاده عالم ذر یا عدم استفاده آن از آیه 172-173 سوره اعراف که به «آیه میثاق» معروف است، بین اندیشمندان اسلامی اختلاف دیدگاه وجود دارد. برخی از مفسران و اندیشمندان اسلامی، دلالت آیه میثاق را بر وجود عالم ذر مورد انکار قرار داده و مبنای انکار آنان سلسله اشکالاتی است که بر استفاده عالم ذر از آیه میثاق وارد کرده‌اند. از جمله کسانی که بر استفاده عالم ذر از آیه میثاق اشکالات متعددی وارد کرده‌اند، علامه طباطبایی است. ایشان در تفسیر المیزان بردلالت آیه مذکور بر وجود عالم ذر اشکالاتی وارد کرده که در آثار سایر اندیشمندان ومفسران نیامده است و در نتیجه وجود عالم ذر را به این معنا که همه انسان‌ها در عالمی قبل از آفرینش آنان در دنیا، آفریده شدند و خداوند از آنان، در حالی‌که دارای روح و در نتیجه دارای عقل و شعور بودند، به ربوبیت خویش پیمان و اقرار گرفته؛ انکار کرده و مفاد آیه میثاق را به گونه دیگری توجیه کرده است. در این مقاله، اشکالات ایشان مطرح و به همه آن‌ها تفصیلا پاسخ داده شده است و در نتیجه اشکالات ایشان نمی تواند استفاده عالم ذر از آیه میثاق را مانع شود.

کلیدواژه‌ها


[1]. قرآن کریم.     
[2]. افضلی، علی، ( 1388). «پاسخ به اشکالات کلامی و فلسفی درباره عالم ذر»، فلسفه دین، تهران، سال6، ش4، زمستان، صص85-112.
[3]. امینی، عبدالحسین‏، (1434 ). المقاصد العلیه فی المطالب السنیه، قم، دار التفسیر.
[4]. برقی، احمد بن محمدبن خالد، (1371). المحاسن، قم، دارالکتب الاسلامیه.
[5]. ترابی، علی اکبر، (1424). الموسوعه الرجالیه المیسره، موسسه الامام الصادق ( ع ).
[6]. جوادی آملی، عبدالله، (1392). تسنیم. قم، اسراء.
[7]. حلی، حسن بن یوسف، (1411).کشف الیقین. تهران، انتشارات وابسته به وزارت فرهنگ و ارشاد.
[8]. خویی، ابوالقاسم، (؟). معجم رجال الحدبث، قم، نشرآثار الشیعه.
[9]. زمخشری، محمودبن عمر، (1407). الکشاف عن حقایق غوامض التنزیل، بیروت، دارالکتاب العربی.
[10]. سیفی، محمدحسین، (1392). «بررسی و نقد عالم ذر از دید گاه متکلمان اولیه»، قم، دانشگاه قم.
[11]. شرف الدین، عبدالحسین، (؟). فلسفه المیثاق والولایه، قم، دار الکتاب.
[12]. صدرالمتألهین، محمد، (1361). العرشیه، تصحیح: غلامحسین آهنی. تهران، انتشارات مولی.
[13]. صدوق، محمدبن علی، التوحید، ( 1398). التوحید، قم، جامعه مدرسین.
[14]. صدوق، محمدبن علی، علل الشرایع، (1385). .قم، کتاب فروشی داوری.
[15]. صفار، محمدبن حسن، (1404). بصایر الدرجات، قم، مکتبه آیت الله نجفی.
[16]. طباطبائی، سیدمحمد حسین، (1390). المیزان فی تفسیرالقرآن، بیروت، موسسه الاعلمی.
[17]. طباطبائی، سیدمحمد حسین، (1360). نهایة الحکمه. مصحح: غلامرضا فیاضی. ج1، قم، مؤسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی ره.
[18]. طوسی، محمد بن الحسن، (؟). التبیان فی تفسیر القرآن، بیروت، دار الاحیاء التراث العربی.
[19]. عبدالجبار، قاضی، (؟) . متشابه القرآن، قاهره، مکتبه دارالتراث.
[20]. علم‌الهدی، سید مرتضی( 1431). نفایس التاویل، بیروت، موسسه الاعلمی للمطبوعات.
[21]. فیاضی، غلامرضا، (1389). علم النفس فلسفی، قم، انتشارات مؤسسه امام خمینی.
[22]. قمی، علی بن ابراهیم، ( 1367). تفسیرالقمی، قم، دارالکتاب.
[23]. کلینی، محمد بن یعقوب، (1407). کافی، ج2، تهران، دارالکتب الاسلامیه .
[24]. مجلسی، محمدباقر، (1403). بحار الانوار، ج58، بیروت، دارالاحیاء التراث العربی.
[25]. مروارید، میرزا حسنعلی، (1383). مبدء و معاد، ترجمه ابوالقاسم تجری، قم، دارالعلم .
[26]. مصباح، محمدتقی، (1371). معارف قرآن. قم، موسسه در راه حق.
[27]. مفید، محمد بن محمد بن نعمان، (1414). المسایل السرویه، ص47، بیروت، دار المفید.
[28]. مکارم شیرازی، ناصر، ( 1374). تفسیر نمونه، تهران، دار الکتب الإسلامیة.
[29]. نجاشی، احمدبن علی، (1424). قم، موسسه نشر اسلامی.