امکان تدبر موضوعی در قرآن کریم برای عموم مردم

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری علوم قرآن و حدیث دانشگاه آزاد یزد

2 استادیارگروه قرآن و حدیث دانشگاه آزاد اسلامی یزد

3 استادیارگروه قرآن و حدیث دانشگاه یزد

چکیده

خداوند برای هدایت همۀ اقشار مردم تنها یک قرآن نازل کرده و همگان را مکلف به تدبر در آیات آن اعم از ترتیبی یا موضوعی نموده است. برخی محققان تحقیق و تدبر موضوعی در قرآن را مختص عالمان و مفسران ذکر کرده­اند. این پژوهش با جست­وجو در روایات معصومان(ع) به ذومراتب بودن معارف قرآن اشاره کرده است؛ سپس دلایل قابل فهم بودن ظاهر قرآن کریم برای همگان را برشمرده و با درنظر داشتن هدف از نزول قرآن ـ هدایت عموم مردم ـ و عام بودن وظیفۀ تدبر در قرآن، انجام تدبر موضوعی توسط افراد غیرمتخصص را ـ با کسب مقدمات لازم ـ امکان‌پذیر می­داند. ارتباط مستمر و انس با آیات قرآن موجب افزایش اطلاعات دایره­المعارفیِ قرآنیِ قاری می­گردد و وی را قادر می­سازد با مدد گرفتن از نرم‌افزارهای قرآنی و جست­وجوی­ کلیدواژه و جست­وجوی موضوعی در معاجم الفاظ و اَعلام، در ظاهر قرآن کریم تدبر موضوعی داشته باشد. آموزش و ترویج روش صحیح تدبر موضوعی به عموم، انجام این فریضۀ همگانی را تسهیل می­نماید.

کلیدواژه‌ها


[1]. قرآن­کریم.
[2]. الهی­زاده، محمدحسین (1393). درسنامۀ تدبر موضوعی قرآن، مبادی، مبانی، روش و نمونه. مشهد، انتشارات مؤسسۀ فرهنگی تدبر در قرآن و سیره.
[3]. ابن­تیمیه، احمدبن­عبدالحلیم (1409). مقدمه فی اصول التفسیر. لبنان،  بیروت، دار مکتبه­الحیاه.
[4]. ابن­جزی­الکلبی، محمدبن­أحمد (1415). التسهیل لعلوم التنزیل. تحقیق: محمدسالم هاشم، لبنان، بیروت، دارالکتب­العلمیه.
[5]. ابن­شعبه حرانی، حسن­بن­علی(1404ق)‏. تحف­العقول. تصحیح: علی­اکبر غفاری، چاپ دوم، قم، جامعۀ مدرسین.
[6]. احمدی، حبیب­الله (1381). پژوهشی در علوم قرآن. چاپ چهارم، قم، فاطیما.
[7]. آل­موسی، علی (1430). التدبر الموضوعی فی القرآن­الکریم. لبنان، بیروت، دار کمیل للطباعه و النشر.
[8]. جلیلی، سیدهدایت (1372). روش‏شناسی تفاسیر موضوعی قرآن‏. تهران، انتشارات کویر.
[9]. جوادی آملی، عبداللّه (1378). تسنیم تفسیر قرآن کریم. جلد1، قم، مرکز نشر اسراء.
[10]. حریری‏، محمدیوسف (1384). فرهنگ اصطلاحات قرآنی. چاپ دوم، قم، هجرت.
[11]. حرعاملی، محمدبن­حسن‏ (1409). وسائل­الشیعه. قم، مؤسسۀ آل­البیت(ع)‏.
[12]. حکیم، سیدمحمدباقر (1417). علوم القرآن. چاپ سوم، قم، مجمع الفکر­الاسلامی.
[13]. الخضری، محمودراغب (2016). منهج التدبر الموضوعی المعاصر للقرآن الکریم. السعودیه، الریاض، مکتبه­التوبه.
[14]. خمینی، سیدروح­الله (1387). آداب­الصلاه، آداب نماز. چاپ پانزدهم، تهران، مؤسسۀتنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره).
[15]. الذهبی‏، محمدحسین(؟). التفسیر و المفسرون. جلد1، لبنان، بیروت، دار احیاء­التراث­العربی.
[16]. رجبی، محمود (1388). «تفسیر موضوعی قرآن از منظر استاد محمدتقی مصباح». قرآن شناخت، قم، شمارۀ دوم، پاییز و زمستان، صص 111ـ146.
[17]. ــــــــــــــ (1383). روش تفسیر قرآن‏. قم، پژوهشکدۀ حوزه و دانشگاه.
[18]. سعیدی روشن‏، محمدباقر (1383). تحلیل زبان قرآن و روش­شناسی فهم آن. تهران، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشۀ اسلامی، مؤسسۀ پژوهشی حوزه و دانشگاه.
[19]. شحاته، عبدالله (2001). علوم التفسیر. قاهره، مصر، دارالشروق.
[20]. صدر، محمدباقر (1395). پژوهش­های قرآنی، تفسیر موضوعی قرآن کریم، درس­های علوم قرآن، مقالات قرآنی. ترجمۀ سیدجلال میرآقایی، قم، دارالصدر.
[21]. صدوق، محمدبن­علی­بن­بابویه (1378). عیون أخبار الرضا(ع). تهران، نشر جهان.
[22]. ـــــــــ (1406). ثواب­الأعمال و عقاب­الأعمال. چاپ دوم، قم، دارالشریف­الرضی للنشر.
[23]. طباطبایی، محمدحسین (1372). قرآن در اسلام. چاپ پنجم، قم، دفتر انتشارات اسلامی.
[24]. طبرسی، احمدبن­علی‏ (1403). الإحتجاج علی أهل­اللجاج. تصحیح محمدباقر خرسانی، جلد 1، مشهد، نشر مرتضی.
[25]. طریحی، فخرالدین­بن­محمد (1375). مجمع­البحرین‏. جلد 6، چاپ سوم، تهران، مرتضوی.
[26]. العروسی­الحویزی، عبدعلی­بن­جمعه (1415). تفسیر نور­الثقلین. تحقیق سید هاشم رسولی محلاتی، جلد 5، چاپ چهارم، قم، اسماعیلیان.
[27]. علوی­مهر، حسین (1384). آشنایی با تاریخ تفسیر و مفسران‏. قم، مرکز جهانی علوم اسلامی.
[28]. علوی­نژاد، سیدحیدر (1385). «ظاهر و باطن قرآن در گسترۀ روایات». پژوهش­های قرآنی، مشهد، شماره پنجم و ششم، بهار و تابستان، ص 138ـ171.
[29]. فیض­کاشانی، محمدمحسن­بن­شاه­مرتضی (1406). الوافی. جلد 9، کتابخانۀ امام أمیرالمؤمنین علی(ع)، اصفهان.
[30]. قائمی­نیا، علیرضا (1389). بیولوژی نصّ: نشانه­شناسی و تفسیر قرآن. تهران، فرهنگ و اندیشۀ اسلامی.
[31]. کلینی، محمدبن­یعقوب­بن­اسحاق (1407). الکافی. چاپ چهارم، تهران، دارالکتب­الإسلامیه.
[32]. لسانی فشارکی، محمدعلی؛ غفاری، مهدی (1390). آموزش زبان قرآن. قم، اسراء.
[33]. ــــــــــ ؛ مرادی زنجانی، حسین (1396). روش تحقیق موضوعی در قرآن کریم. چاپ چهارم، قم، بوستان کتاب.
[34]. لک­زایی، علی­رضا؛ محمدی آشنانی، علی (1394). «گسترۀ تدبر در قرآن مجید». اولین کنگرۀ بین­المللی علوم قرآن و حدیث، ایران، تهران، 11/11/زمستان. ص 30ـ42.
[35]. مجلسی، محمدباقربن­محمدتقی (1403). بحار الأنوارالجامعه لدرر أخبار الأئمه­الأطهار. جلد 89، چاپ دوم، بیروت، لبنان، دار إحیاء­التراث­العربی.
[36]. ـــــــ (1364). کتاب الروضه در مبانی اخلاق؛ ترجمۀ جلد74 بحارالانوار. مترجم: سید عبدالحسین رضایی، چاپ دوم، تهران، اسلامیه.
[37]. ـــــــ (1406). ملاذالأخیار فی فهم تهذیب­الأخبار. قم، کتابخانۀ آیت­الله مرعشی نجفی.
[38]. مدرسی، سیدمحمدتقی (‏1419). من هدی­القرآنتفسیر سور الحمد ـ البقره ـ آل­عمران. جلد1، تهران، دار محبی­الحسین.
[39]. مرادی زنجانی، حسین؛ لسانی فشارکی، محمدعلی (1386). روش تحقیق موضوعی در قرآن کریم. چاپ دوم، زنجان، قلم مهر.
[40].  مسعودی­پور، سعید؛ سپهری، مهدی (1394). «روش شناسی تحقیق موضوعی در قرآن کریم برای پژوهش­های میان­رشته­ای». پژوهش­های میان­رشته‌ای قرآن کریم، تهران، شمارۀ اول، بهار و تابستان، صص 79-98.
[41]. مسعودی، عبدالهادی (1393). آسیب شناسی حدیث. چاپ دوم، تهران، سمت.
[42]. مشکینی، علی (1381). ترجمۀ قرآن‏، چاپ دوم، قم، الهادی.
[43]. مصباح یزدی، محمدتقی (1380). قرآن‏شناسی؛ معارف قرآن. جلد 2، چاپ دوم، قم، مؤسسۀ آموزشی و پ‍‍ژوهشی امام خمینی(ره).
[44]. مصطفوی، حسن‏ (1430). التحقیق فی کلمات­القرآن­الکریم. جلد 1، چاپ سوم، لبنان، بیروت، دارالکتب­العلمیه.
[45]. معرفت، محمدهادی (1379). «آزادی در قرآن». بازتاب اندیشه، قم، شمارۀ 1 و 2، فروردین و اردیبهشت، ص40ـ42.
[46]. ــــــــــ (1379). تفسیر و مفسران‏. جلد 1، مترجم: علی خیاط و علی نصیری، قم، مؤسسۀ فرهنگی التمهید.
[47]. ــــــــــــ (1386). التمهید فی علوم­القرآن. جلد 5، قم، مؤسسۀ فرهنگی التمهید.
[48]. معین، محمد (1375). فرهنگ فارسی (متوسط). جلد 1، چاپ نهم، تهران، مؤسسۀ انتشارات امیرکبیر.
[49]. مفید، محمدبن­محمدالنعمان­العکبری­البغدادی (1413). الإختصاص. تحقیق و تصحیح: علی­اکبر غفاری و محمود محرمی زرندی، قم، المؤتمر العالمی لالفیه­الشیخ­المفید.
[50]. مقامی، مهدی (1396). تدبر در قرآن در بیان حضرت آیت الله خامنه­ای. مشهد، مؤسسۀ فرهنگی تدبر در قرآن و سیره.
[51]. میرباقری، محسن (1385). ظاهر قرآن باطن قرآن. تهران، محمد.
[52]. نقی­پورفر، ولی­الله (1381). پژوهشی پیرامون تدبر در قرآن. چاپ چهارم، تهران، اسوه.
[53]. نکونام، جعفر (1378). «عرفی بودن زبان قرآن»، صحیفۀ مبین، تهران، شمارۀ 20، پاییز، صص 13ـ25.
[54]. یدالله­پور، بهروز (1383). مبانی و سیر تاریخی تفسیر موضوعی قرآن. قم، دارالعلم.