جهاد و اسارت از دیدگاه قرآن و اهل‌بیت علیهم السلام، انگیزه ها و اهداف

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه تهران

2 استاد گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه تهران؛

3 دانشجوی دکتری علوم قرآن و حدیث دانشگاه تهران

چکیده

بر پایۀ فلسفه‌ مند بودن احکام شرعی، هدف از وضع و جعل شرایع و قوانین الهی، هموار ساختن مسیر رشد و کمال انسان‌هاست. از دیدگاه قرآن و اهل‌بیتعلیهم السلام، جهاد نیز به عنوان یکی از احکام اصلی دین و دفاعی همه‌جانبه از کیان آن، دفع حملات دشمنان و رفع موانع هدایت، دارای فلسفه و حکمت خاصی است و بر این مبنا، به هیچ­ وجه حکم جهاد را نمی‌توان امری ضد بشری دانست. به همین ترتیب، اسیرکردن دشمن حربی نیز که به تبع جنگ رخ می‌دهد، از منظر قرآن و سیرۀ اهل‌بیتعلیهم السلام، برخاسته از اهداف دنیایی نیست بلکه با اهدافی چون رفع موانع رشد انسان‌ها، شکستن شوکت دشمنان، عزت بخشیدن به مسلمانان، عبرت آموختن به معاندان و حامیان آنان، فرصت یافتن اسیر، همراه با امکان حضور او در فضای جامعۀ اسلامی به جهت آشنایی با معارف اسلام و قوانین آن، مبادلۀ اسرای دشمن با اسیران مسلمان و دیگر انگیزه‌های الهی صورت می‌گیرد.

کلیدواژه‌ها


[1]. قرآن کریم، مترجم: مهدی فولادوند.
[2]. آل­کاشف الغطاء، محمد حسین؛ (؟). وجیزة الاحکام، نجف اشرف، مؤسسة کاشف الغطاء العامة.
[3]. آلوسی، محمود­بن­عبدالله؛ (؟). روح المعانی، محقق: عبدالباری­عطیه، علی، بیروت، دارالکتب العلمیة.
[4]. ابن­ابی­الحدید المعتزلی، عزالدین عبدالحمیدبن هبة الله؛ (1378). شرح نهج البلاغة، محقق: محمد ابوالفضل ابراهیم، مصر، دار احیاء الکتب العربیة.
[5]. ابن­أبی­جمهور، محمد­بن­زین­الدین؛ (1405‏). عوالی اللئالی العزیزیة فی الأحادیث الدینیة، محقق: عراقی، مجتبى‏. قم: دار سید الشهداء للنشر.
[6]. ابن ماجه، محمدبن­یزید، (1407). السنن، بیروت، دارالکتب­العلمیة.
[7]. احمدی میانجی، علی، (1369). الاسیر فی الاسلام، قم، مؤسسة النشر الإسلامی.
[8]. بخاری، محمدبن­اسماعیل، (1407). صحیح، بیروت، دارالقلم.
[9]. جمعی از پژوهشگران زیر نظر سید محمود هاشمی شاهرودی (1423). موسوعة الفقه الإسلامی طبقاً لمذهب أهل البیت علیهم السلام، قم: مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامی بر مذهب اهل‌بیت‌علیهم‌السلام.
[10]. حاکم نیشابوری، ابوعبدالله، (1417). المستدرک علی­الصحیحین، دارالحرمین للطباعة و النشر.
[11]. حسینی جلالی، محمدرضا، (1376). تدوین السنة الشریفة، قم، مرکز النشر التابع لمکتب الاعلام الاسلامی.
[12]. خطیب بغدادی، احمد­بن علی، (1395). تقییدالعلم، محقق: یوسف العش، قاهرة، دار احیاء السنة.
[13]. دشتی، عبدالله، (؟). تطهیر المناهج من التکفیر، مترجم: کاظم حاتمی طبری، تهران، مشعر.
[14]. دلشاد تهرانی، مصطفی، (1394). دامگه شیطان، تهران، دریا.
[15]. راغب اصفهانی، حسین بن محمد، (1412). المفردات فی غریب القرآن، محقق:صفوان عدنان داودی، دمشق/ بیروت، دار العلم الدار الشامیة.
[16]. سجستانی، ابوداود سلیمان­بن اشعث، (1420). السنن، محقق: جمیل صدقی محمد، بیروت، دار الفکر.
[17]. سید رضی، محمدبن حسین، (1415). نهج البلاغه، مصحح: صبحی صالح، دار الأسوة للطباعة و النشر.
[18]. ــــــــــ ، (1378). نهج‌البلاغه، مترجم: شهیدی، جعفر، تهران، شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
[19]. سیوطی، عبدالرحمن ­بن ابی­بکر، (1404). الدر المنثور فی التفسیر بالمأثور، قم، مکتبة آیت الله المرعشی النجفی.
[20]. طباطبایی، سید محمد حسین، (1390). المیزان فی تفسیر القرآن، بیروت: مؤسسة الأعلمی للطباعة.
[21]. ـــــــــ ، (1388). آموزش دین یا تعالیم اسلام، گردآوری: مهدی آیت اللهی، قم، جهان آرا.
[22]. طبرسی، فضل­بن­حسن، (1408). مجمع البیان، مصحح: هاشم رسولی، بیروت، دارالمعرفة.
[23]. طبری، ­محمد­بن­جریر، (؟). تاریخ الطبری، بیروت، دار الکتب العلمیة.
[24]. طرابلسی، عبدالعزیز بن البرّاج، (1411). جواهر الفقه، محقق: شیخ ابراهیم بهادری، قم، مؤسسة النشر الإسلامی.
[25]. طوسی، محمد بن حسن، (1407‏). ‏تهذیب الاحکام، محقق: حسن خرسان، تهران: دار الکتب الاسلامیة‏.‏
[26]. عاملی، محمدبن­مکی (شهید اول)، (؟). اللمعة الدمشقیة فی فقه الامامیة، محقق: علی اصغر مروارید و محمدتقی مروارید، بیروت، الدارالاسلامیة، دارالتراث.
[27].عبده، محمد (؟). شرح ‏نهج‏البلاغة، مصحح: محمد محیی الدین، عبدالحمید، قاهره: مطبعةالاستقامة. ‏‏
[28]. قبیسی عاملی، محمدحسن، (؟). البیان الصافی لکلام الله الوافی‏، بیروت‏: مؤسسة البلاغ‏.
[29]. قرائتی، محسن‏؛ (1388‏). تفسیر نور، تهران: مرکز فرهنگى درس­هایى از قرآن‏.‏
[30]. قرشی، على‏اکبر؛ (1371). قاموس قرآن، تهران: دار الکتب الاسلامیة‏.
[31].کلینی، ابو جعفر، محمد بن یعقوب؛ (1407‍). الکافی، تهران: دار الکتب الإسلامیة.
[32]. مراغی، احمد مصطفی، (؟). تفسیر المراغی‏، بیروت: دار الفکر.‏
[33]. مجلسی، محمدباقر، (1403). بحار الانوار الجامعة لدرر اخبار الائمة الاطهار، بیروت، مؤسسة الوفاء.
[34]. مصطفوی، حسن (؟). التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، بیروت: دار الکتب العلمیة- مرکز نشر آثار علامه مصطفوی‏.
[35]. مطهری، مرتضی، (؟). جهاد و موارد مشروعیت آن در قرآن، تهران: انتشارات صدرا.
[36]. مغنیه، محمدجواد، (1424‏). التفسیر الکاشف، قم: دار الکتاب الإسلامی‏.‏
[37]. مفتح، محمدهادی، (1389). «جهاد ابتدایی در قرآن و سیرۀ پیامبر»، علوم حدیث، قم، تابستان، شمارۀ 56، ص 6ـ19.
[38]. مؤمن، محمد، (1380). «جهاد ابتدایی در عصر غیبت»، فقه اهل بیت، قم، تابستان، شمارۀ 26 ، ص3ـ51.
[39]. نجفی، محمدحسن، (1362). جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام، محقق: ابراهیم سلطانی نسب، بیروت، دار إحیاء التراث العربی.
[40]. نسائی، احمد بن علی، (؟). المجتبی من السنن (المشهور بسنن النسائی)، عمان: بیت الأفکار الدولیة.
[41]. نوری، میرزا حسین، (1408). ‌مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، محقق: گروه پژوهش مؤسسه آل‌البیت علیهم السلام‌.