رویکرد آسیب شناسی ملاّخلیل قزوینی به روایات در شرح اصول کافی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه علوم قرآن و حدیث پردیس فارابی دانشگاه تهران

2 دانشجوی دکتری علوم قرآن و حدیث پردیس فارابی دانشگاه تهران

چکیده

احادیث معصومان در گذر تاریخ در معرض برخی از آسیب­ها بوده است. بررسی روش­مند حدیث با هدف کشف این آفات و ارائۀ راهکارهای علاج آن، یکی از مهم‌ترین دانش­های مطرح در علوم­ حدیث است. این مهم در ارزیابی شرح‌های منسوب به اخباریان و به ویژه شرح­های نوشته شده بر کتاب کافی اهمیت مضاعفی می‌یابد. ملاّخلیل قزوینی یکی از شارحان اصول­کافی در عهد صفوی، در کتاب صافی، تعداد اندکی از احادیث را مبتلا به آسیب دانسته ­است. هرچند تعداد آسیب­هایی که وی در ضمن شرح ­حدیث بیان­ کرده است در مقایسه با برخی دیگر از شرح­نویسان زیاد نیست، با این حال می­توان آن‌ها را در انواع آسیب‌های مادۀ پژوهش، روش پژوهش و پژوهشگر طبقه­بندی کرد و شامل گونه­هایی چون تقیه، سقط، تقطیع، اختصار، چندمعنایی و گسستگی سند دانست. این نوشتار بر آن است تا پس از بررسی رویکرد قزوینی در آسیب­شناسی روایات اصول­کافی، شیوۀ او را تحلیل کرده، در صورت نیاز به نقد آن بپردازد.

کلیدواژه‌ها


[1]. آقا بزرگ تهرانی، محمدمحسن (1425). الذریعه­الی­تصانیف­الشیعه، ج 15. بیروت، دارالاضواء.
[2]. ابن­اثیرجزری، مبارک­بن­محمد (1367). النهایه ­فی ­غریب ­الحدیث­ و ­الأثر، ج 3. تحقیق ­و ­تصصیح ­محمود ­محمد طناحی، قم، اسماعیلیان.
[3]. ابن­بابویه، محمدبن ­علی (1398). التوحید. تحقیق و تصحیح هاشم‏ حسینی، قم، جامعۀ مدرسین.
[4]---------- (1378). عیون أخبارالرضا(ع)، ج1. تحقیق و تصحیح مهدی ‏لاجوردی، تهران، جهان.
[5]. ابن­فارس، احمد (1404). معجم­مقاییس­اللغه، ج1و4. تحقیق ­و ­تصحیح­ عبدالسلام ­محمد هارون، ­قم، مکتب الأعلام الإسلامی.
[6]. استرآبادی، ملا محمدامین (1430). الحاشیة ­­على ­أصول ­الکافی. تحقیق ­و ­تصحیح مولی ­خلیل­ قزوینی ­و علی ­فاضلی، قم، دارالحدیث.
[7]. افندی اصفهانی، عبدالله (1390). ریاض العلماء و حیاض الفضلاء، ج 2. ترجمۀ محمد باقر ساعدی، مشهد، آستان قدس رضوی.
[8]. جودتی ­استیار، صمد (1394). «برهان­العلماء»، قابل ­دسترسی ­­در پایگاه اینترنتی فرهیختگان­تمدن­شیعی http://nbo.ir__a-477.aspx . ( ۱۲مهر 1394، 16:26)
[9]. جیلانی، رفیع­الدین ­(1429). الذریعه ­إلی ­­حافظ­ الشریعه، ج1. تحقیق ­و ­تصحیح ­­محمدحسین ­‏درایتی، قم، دارالحدیث.
[10]. خویی، ابوالقاسم (؟). معجم­الرجال ­و تفصیل ­طبقات ­الرواة، ج 15 و 18. قم.
[11]. دلبری، علی (1391). آسیب­شناسی ­فهم ­حدیث. مشهد، دانشگاه علوم­اسلامی ­رضوی.
[12]. راغب­ اصفهانی، حسین (1412). مفردات ­ألفاظ­ القرآن. تحقیق ­و ­تصحیح صفوان ­عدنان ­داودی، بیروت-دمشق، دارالقلم-الدارالشامیه.
[13]. ربّانی، محمدحسن (1389). آسیب­شناسی ­حدیث، مشهد، آستان­قدس­رضوی.
[14]. سعیدی­زاده، رسول (1388). «کتابشناسی ­توصیفی ­شروح ­الکافی»، آیینۀ­پژوهش، قم، سال20، شمارۀ4، مهر و آبان، صص106-119.
[15]. سلیمانی ­آشتیانی، مهدی ­و ­درایتی، محمدحسین (1387). مجموعه ­رسائل­ در شرح ­احادیثی ­از کافی، ج 1. قم، دارالحدیث.
[16]. سلیم­گندمی، حمید (1383). « کافی­ در آیینۀ­ پژوهش»، سفینه، تهران، سال 1، شمارۀ 2، بهار، صص141-157.
[17]. شریف ­شیرازی، محمدهادی (1430). الکشف ­الوافی ­فی ­شرح ­أصول­ الکافی، ­تحقیق ­و­ تصحیح ­­علی ­فاضلی، قم، دارالحدیث.
[18]. شهید ثانی، ­زین­الدین (1408). الرعایه ­فی ­علم­الدرایه. تحقیق ­عبدالحسین­ محمدعلی ­بقّال، قم، کتابخانۀ آیت­الله مرعشی ­نجفی.
[19]. شهیدی ­صالحی، عبدالحسین (1387). دایره­المعارف­تشیّع، ج7. زیر­نظر احمد صدر حاج­سیدجوادی، کامران ­فانی و بهاءالدین ­خرمشاهی، تهران، شهید سعید محبّی.
[20]. صدرالدین­شیرازی، محمدبن­ ابراهیم (1383). شرح­أصول­کافی، تحقیق ­و ­تصحیح ­محمد خواجوی. تهران، مؤسسه ­مطالعات و تحقیقات فرهنگی‏.
[21]طباطبایی، محمدکاظم (1390). تاریخ­ حدیث ­شیعه، ج2. قم، دارالحدیث.
[22]. ---------- (1390). منطق­فهم­حدیث، قم، مؤسسه­آموزشی و پژوهشی امام­خمینی.
[23]. طریحی، فخرالدین ­(1375). مجمع­البحرین، ج 5. تحقیق ­و تصحیح ­احمد حسینی ­اشکوری، تهران، مرتضوی.
[24]. طیب ­حسینی، محمود (1388). چندمعنایی در قرآن­ کریم. قم، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
[25]. عاملی، حسین (1401). وصول ­الأخیار إلی ­أصول ­الأخبار. قم، مجمع­ الذخائر ­الإسلامیه.
[26]. فراهیدی، خلیل ­(1409). العین، ج1 و 7. قم، هجرت.
[27]. فیض­کاشانی، محمد (1406). الوافی،  ج1. اصفهان، کتابخانۀ ­أمیرالمؤمنین(ع).
[28]. قزوینی، ­ملاّخلیل ­(1429). صافی ­در­ شرح­ کافی، ج1 و 2. تحقیق ­و­ تصحیح محمدحسین ­درایتی ­­و­ حمید ­احمدی­ جلفایی، قم، دارالحدیث.
[29]. کلینی، محمد (1429)‏. الکافی، ج 1. قم، دارالحدیث.
[30]. ---------- (1369). الکافی، ج 1 و 2. ترجمۀ سید جواد مصطفوی، تهران، کتابفروشی ­علمیۀ اسلامیه.
[31]. مازندرانی، محمدصالح (1382). شرح­ الکافی، ج1، 3 و 4. تحقیق ­و ­تصحیح ­ابوالحسن­ شعرانی، تهران، المکتبة ­الإسلامیه.
[32]. مامقانی، عبدالله (1369). مقباس ­الهدایه فی­ علم­ الدرایه، ج2 و 3. تهران، دانشگاه­امام­صادق(ع).
[33]. مجذوب­ تبریزی، محمد (1429). الهدایا لشیعة ­أئمة ­الهدی، ج1 و 2. قم، دارالحدیث.
[34]. مجلسی، محمدباقر (1404) .مرآة ­العقول، ج1 و 2. تحقیق ­و ­­تصحیح سید ­هاشم ­رسولی ­محلاتی، ­تهران، ­دارالکتب ­الإسلامیه.
[35]. مسعودی، عبدالهادی (1389). آسیب ­شناخت حدیث، قم،زائر.
[36]. مفید، محمد (1414). تصحیح ­اعتقادات ­الإمامیه. تحقیق­و تصحیح ­حسین ­درگاهی، قم، کنگرۀشیخ­مفید.
[37]. میرداماد، محمد (1403). التعلیقه ­على ­أصول ­الکافی. تحقیق ­و تصحیح ­مهدی ­رجائی، قم، الخیام.‏