حجیّت روش تفسیری قرآن به قرآن با تأکید به روایات عرض در تفسیر تسنیم

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استاد گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه تهران

2 دانشجوی دکتری علوم قرآن و حدیث، دانشگاه تهران

چکیده

یکی از روش‌های تفسیری که در عصر حاضر به سبب کوشش‌های علامه طباطبایی و پس از وی آیت‌الله جوادی آملی مورد توجه قرار گرفت، روش تفسیری قرآن به قرآن است. برای اثبات حجیّت این منهج تفسیری ادلۀ متعددی نقل شده است. یکی از این ادله استناد به احادیث عرض است که در آن، قرآن میزان سنجشِ صحتِ روایات دانسته شده و لذا قرآن کریم در تبیین مراد خود بی‌نیاز از سنت تلقی شده است. با مراجعه به مجموع احادیث عرض و تشکیل خانوادۀ حدیثی آن، آشکار می‌شود که این استدلال کاستی‌هایی دارد. این مقاله بر آن است که ابتدا به تبیین استناد مطرح شده بپردازد و سپس کاستی‌های آن را مورد بررسی قرار دهد. همچنین از آنجا که که آیت‌اللّه جوادی آملی از احیا‌گران معاصر این مکتب تفسیری به شمار می‌آید، این مقاله بر اساس آراء و نظریه‌های ایشان نگاشته شده است.

کلیدواژه‌ها


[1].       قرآن کریم
[2].       ابن شعبة الحرانی، حسن بن علی‏ (1404). تحف العقول عن آل الرسول (ص) ‏،‏ چاپ دوم، قم، دفتر نشر اسلامی وابسته به جامعه مدرسین.
[3].       ابوحیان اندلسی، محمد بن یوسف (1420). البحر المحیط فی التفسیر، ج1، دار الفکر، بیروت.
[4].     الهیان، مجتبی، پوررستمی، حامد (1389). «کارکردهای کلامی روایات معیت در اندیشه شیعه»، اندیشه نوین دینی، قم، شمارۀ 23، زمستان، ص113
[5].        ---------- (1388). «عرضه حدیث بر قرآن»، سفینه، تهران، شماره 23، تابستان، ص17
[6].       انصاری، شیخ مرتضی (؟). فرائد الاصول، ج1، قم، دفتر انتشارات اسلامی.
[7].       بخاری، محمد بن اسماعیل (1401). الصحیح، ج5، لبنان، دارالفکر
[8].       برقی، احمد بن محمد بن خالد (1371). المحاسن، چاپ دوم، ج1، قم، دار الکتب الإسلامیة
[9].       جوادی آملی، عبدالله (1390). جامعه در قرآن، قم، اسراء
[10].   ---------- (1389). تسنیم، چاپ سوم، ج 5، قم، اسراء
[11].   ---------- (1389). تسنیم، ج 8، قم، اسراء
[12].   ---------- (1389). تفسیر انسان به انسان، چاپ دوم، قم، اسراء
[13].   ---------- (1388). اسلام و محیط زیست، چاپ دوم، قم، اسراء
[14].   ---------- (1388). انتظار بشر از دین، چاپ چهارم، قم، اسراء
[15].   ---------- (1388). تسنیم، ج 13، قم، اسراء
[16].   ---------- (1388). سروش هدایت، ج3، قم، اسراء
[17].   ---------- (1387). همتایی قرآن و اهل بیت(ع)، قم، اسراء
[18].   ---------- (1386). تسنیم، چاپ پنجم، ج 1، قم، اسراء
[19].   ---------- (1381). دین شناسی، چاپ چهارم، قم، اسراء
[20].   ---------- (؟) معرفت شناسی در قرآن، چاپ سوم، قم، اسراء
[21].   ---------- (؟) نزاهت قرآن از تحریف، چاپ دوم، قم، اسراء
[22].   ---------- (؟). تسنیم، چاپ پنجم، ج 2، قم، اسراء
[23].   حر عاملی، محمد بن حسن‏ (1409). تفصیل وسائل الشیعة إلى تحصیل مسائل الشریعة، قم، مؤسسة آل‌البیت(ع)
[24].   حمیری، عبد الله بن جعفر (1413). قرب الإسناد، قم، مؤسسة آل‌البیت(ع).
[25].   خویی، سید ابوالقاسم (؟). البیان فی تفسیر القرآن، قم، موسسة احیاء آثار الامام الخوئی.‏
[26].   ---------- (1409). معجم رجال الحدیث، ج1، بیروت، منشورات مدینة العلم.
[27].   دیاری بیدگلی، محمد تقی (1384). «ضرورت عرضه و تطبیق روایات بر قرآن کریم»، فلسفه و کلام، قم، شماره 2، بهار، ص 141
[28].   رجبی، محمود (1383). روش تفسیر قرآن‏، قم، پژوهشکده حوزه و دانشگاه.‏
[29].   زرکشی، بدرالدین (1410). البرهان فی علوم القرآن‏، ج1، بیروت، دار المعرفة
[30].   سیدان، سید جعفر(1392). بررسی روش تفسیر قرآن به قرآن در تفسیر المیزان، بی‌جا، چاپخانه بزرگ قرآن کریم.
[31].   سیوطی، جلال الدین(1421). الاتقان فی علوم القرآن، چاپ دوم، ج2، بیروت، دار‌الکتاب العربی.
[32].   صدوق، محمد بن بابویه (1420). عیون اخبار الرضا(ع) ، ج2، تهران، نشر جهان.
[33].   ---------- (1415). مقنع، قم، مؤسسة الإمام المهدی(عج) .‏
[34].  طباطبایی، سید محمد حسین(1374). المیزان فی تفسیر القرآن، ترجمه سید محمد باقر موسوی همدانی، چاپ پنجم، ج3، قم، دفتر انتشارات اسلامى جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
[35].   طبرسی، احمد بن علی (1403). الاحتجاج على أهل اللجاج‏، ج2، مشهد، نشر المرتضى‏.
[36].   طوسی، محمد بن حسن (1414). امالی، قم، دار الثقافة.
[37].   ---------- ‏(1407). تهذیب الأحکام‏، ج6، چاپ چهارم، تهران، دار الکتب الإسلامیه.‏
[38].   عروسی حویزی، عبد علی بن جمعة (1415). تفسیر نور الثقلین‏، چاپ چهارم‏، ج3، قم، إسماعیلیان.
[39].   علی بن ابراهیم قمی(1404). تفسیر قمی، چاپ سوم‏، ج1، قم، دار الکتاب‏.
[40].   عیاشی، محمد بن مسعود (1422). تفسیر العیّاشی‏، ج1، تهران، المطبعة العلمیة.
[41].   کشی، محمد بن عمر (1409). رجال کشی، مشهد، منشورات جامعة مشهد.
[42].   کلینی، محمد بن یعقوب (1407). الکافی، چاپ چهارم‏، تهران، دار الکتب الإسلامیة.
[43].   کراجکی، محمد بن علی (1410). کنزالفوائد، ج2، قم، دار الذخائر.
[44].   مجلسی، محمد باقر(1403). بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار، ج2، چاپ دوم‏، بیروت، دار إحیاء التراث العربی‏.
[45].   مسلم، نیشابوری (؟). الصحیح، ج1، لبنان، دارالفکر.
[46].   مظفر، محمد رضا (؟). اصول الفقه، ج2، چاپ پنجم، قم، انتشارات اسماعیلیان.
[47].   معارف، مجید(1388). تاریخ عمومی حدیث، چاپ دهم، تهران، کویر.
[48].   ---------- (1387). شناخت حدیث، تهران، نبأ.
[49].   ---------- (1384). «حدیث جایگاه و کارکرد آن در تفسیر المیزان»، پژوهش دینی، شماره 11، پاییز، ص47.
[50].   مؤدب، سید رضا (1380). روشهای تفسیر قرآن، قم، اشراق‏.