معناشناسی واژۀ عدل در قرآن کریم بر مبنای روش ایزوتسو

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار دانشکده الهیات دانشگاه شیراز

2 دانش آموخته کارشناسی ارشد علوم قرآن و حدیث دانشگاه الزهراء(س)

3 دانش آموخته کارشناس ارشد علوم قرآن و حدیث دانشگاه الزهراء(س)

چکیده

عدل مفهومی است که به دلیل انطباق آن بر فطرت نوع بشر، همواره در طول تاریخ موضوع مباحث مختلف الهی و انسانی بوده و از زوایای گوناگون بررسی شده است. در این مقاله با استفاده از روش معناشناسی ایزوتسو، ساختار معنایی این واژه بر اساس گزاره‌های حاصل از آیات قرآن بررسی می‌شود. در دستگاه معناشناختی قرآن، واژۀ عدل‌ ـ با حفظ معنای اصلی که ذاتی کلمه است‌- با برخی دیگر از مفاهیم اخلاقی و دینی از قبیل قسط، حق، ایمان، علم، صدق و تقوی ارتباط معنایی دارد. بر این اساس، تبیین ارتباط عدل با مفاهیم به‌دست‌آمده به عنوان حوزۀ معنایی این واژه، شاکلۀ اصلی این جستار را تشکیل می­‌دهد.

کلیدواژه‌ها


[1].        ابن عاشور، محمد بن طاهر (؟). التحریر و التنویر، بیروت، مؤسسة التاریخ.
[2].        ابن فارس، احمد بن فارس (1404ق). معجم مقاییس اللغة، تحقیق: عبد‌السلام محمد هارون، قم، مکتب الاعلام الاسلامی.
[3].        ابن منظور، محمد بن مکرم (1414ق)، لسان العرب، تحقیق: جمال‌الدین میردامادی، بیروت، دار صادر.
[4].        ابو هلال عسکری، حسن بن عبدالله (1400ق). الفروق فی اللغة، بیروت، دار الآفاق الجدیدة.
[5].        اختیار، منصور (1348). معناشناسی، تهران، دانشگاه تهران.
[6].        امینی، فریده (1392). معناشناسی امام در قرآن کریم، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، استاد راهنما: فتحیه فتاحی زاده، تهران، دانشگاه الزهراء(س).
[7].        ایزوتسو، توشیهیکو (1388ش). خدا و انسان در قرآن، ترجمۀ احمد آرام، تهران، شرکت سهامی انتشار.
[8].        ---------- (1360ش). مفاهیم اخلاق-دینی در قرآن مجید، ترجمۀ فریدون بدره­ای، تهران، نقش فروزان.
[9].        ---------- (1378ش). مفهوم ایمان در کلام اسلامی، ترجمۀ زهرا پورسینا، تهران، سروش.
[10].     بحرانی، هاشم بن سلیمان (1416ق)، البرهان فی تفسیر القرآن، تحقیق: قسم الدراسات الأسلامیة مؤسسة البعثة، تهران، بنیاد بعثت.
[11].     خلیل بن احمد فراهیدی (1409ق)، کتاب العین، قم، نشر هجرت.
[12].     جمل، سلیمان بن عمر (1427ق)، الفتوحات الإلهیة بتوضیح تفسیر الجلالین، بیروت، دارالکتب العلمیة.
[13].     راغب اصفهانی، حسین بن محمد (1412ق). مفردات الفاظ القرآن، تحقیق: صفوان عدنان داودی، چاپ سوم، بیروت، دار القلم؛ دمشق، الدار الشامیة.
[14].     زبیدی، محمد بن مرتضی (1414ق). تاج العروس من جواهر القاموس، تحقیق: علی هلالی و علی سیری، بیروت، دار الفکر.
[15].     زمخشری، محمود (1407ق). الکشاف عن حقائق غوامض التأویل، چاپ سوم، بیروت، دارالکتاب العربی.
[16].     سبزواری نجفی، محمد بن حبیب الله (1419ق). ارشاد الأذهان الی تفسیر القرآن، بیروت، دار التعارف للمطبوعات.
[17].     سید بن قطب، ابن ابراهیم شاذلی (1412ق). فی ظلال القرآن، چاپ هفدهم، بیروت، دار الشروق.
[18].     سیوطی، عبد الرحمن بن ابی بکر (1404ق). الدر المنثور فی التفسیر المأثور، قم، کتابخانه آیت‌الله مرعشی نجفی.
[19].     شحاته، عبدالله بن محمود (1421ق). تفسیر القرآن الکریم، قاهره، دار غریب.
[20].   شهیدی، سید مهدی (1388)، «معناشناسی واژۀ استکبار در قرآن کریم بر مبنای نظریه ایزوتسو»، معرفت، سال هجدهم، شماره 143، آبان، صص 127- 135.
[21].     صاحب بن عباد، ابوالقاسم اسماعیل (1414ق)، المحیط فی اللغة، تحقیق: محمد حسن آل‌یاسین، بیروت، عالم الکتاب.
[22].     طباطبایی، سید محمد حسین (1417ق).  المیزان فی تفسیر القرآن، چاپ پنجم، قم، دفتر انتشارات اسلامی جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیه قم.
[23].     طبرسی، فضل بن حسن (1372ش). مجمع البیان فی علوم القرآن، تحقیق: محمد جواد بلاغی، چاپ سوم، تهران، انتشارات ناصرخسرو.
[24].     طبری، محمد بن جریر (1412ق). جامع البیان فی تفسیر القرآن، بیروت، دار المعرفة.
[25].     طوسی، محمد بن حسن (؟). التبیان فی تفسیر القرآن، بیروت، دار إحیاء التراث العربیّ.
[26].     طیب، سید عبد الحسین (1378ش).  اطیب البیان فی تفسیر القرآن، چاپ دوم، تهران، انتشارات اسلام.
[27].     عیاشی، محمد بن مسعود (1380ش). کتاب التفسیر (تفسیر العیاشی تحقیق: سید هاشم رسولی محلاتی، تهران، چاپخانۀ علمیه.
[28].     غروی اصفهانی، محمد حسین (1408ق). حاشیه کتاب المکاسب، چاپ دوم،  قم، دار الذخائر.
[29].     فیومی، احمد بن محمد (1414ق). المصباح المنیر فی غریب الشرح الکبیر، قم، مؤسسة دارالهجرة.
[30].   قمی مشهدی، محمد بن محمد رضا (1368ش). تفسیر کنزالدقائق و بحرالغرائب، تحقیق: حسین درگاهی، تهران، سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و انتشارات اسلامی.
[31].     کلینی، محمد بن یعقوب (1407ق). الکافی، تحقیق: علی اکبر آخوندی؛ محمد غفاری، تهران، دارالکتب الاسلامیة.
[32].     مختار عمر، احمد (1385). معناشناسی، ترجمۀ سید حسین سیدی، مشهد، انتشارات دانشگاه فردوسی.
[33].     مراغی، احمد بن مصطفی (؟). تفسیر المراغی، بیروت، دار إحیاء التراث العربیّ.
[34].     مصطفوی، سید حسن (1368ق). التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
[35].     مطیع، مهدی (1391ش). معنای زیبایی در قرآن، تهران، انتشارات دانشگاه امام صادق(ع).
[36].     مکارم شیرازی، ناصر (1374ش). تفسیر نمونه، تهران، دار الکتب الإسلامیة.