تحلیل انتقادى دیدگاه مدرسى طباطبایى در کتاب «مکتب در فرایند تکامل» در مورد احادیث شیعى

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استاد گروه علوم قرآن و حدیث، دانشکده الهیات دانشگاه تهران

2 دانشجوی دکتری علوم قرآن و حدیث دانشگاه تهران

چکیده

مؤلف کتاب «مکتب در فرایند تکامل» در طرحی که در مورد تاریخ اندیشۀ شیعۀ امامیه پی‌ریزی کرده است، درخصوص مواردی از احادیث شیعه که با این طرح ناسازگار به نظر می‌رسد، مسئلۀ جعلی بودن آن روایات را مطرح کرده است. مواردی را که مؤلف در مورد آن‌ها به جعلی بودن حکم داده است می‌توان به سه دسته تقسیم کرد؛ مواردی که توضیح‌های مؤلف دربارۀ علت جعلی بودن آن‌ها ناکافی به نظر می‌رسد، مواردی که توضیح‌های مؤلف دربارۀ علت جعلی بودن آن‌ها نادرست به نظر می‌رسد و مواردی که مؤلف دربارۀ علت جعلی بودن این روایات، دلیلی ارائه نکرده است. به همین دلیل، در هیچ‌یک از مواردی که وی مسئلۀ جعلی بودن را مطرح کرده است، از نظر علمی نمی‌توان به جعلی بودن آن‌ها حکم داد.

کلیدواژه‌ها


[1]. الآلوسی، شهاب‌الدین محمود (؟). روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم و السبع المثانی (تفسیر الآلوسی)، بیروت، دار الطباعة المنیریة. 
[2]. البغوی،حسین بن مسعود (؟). معالم التنزیل فی تفسیر القرآن (تفسیر البغوی)، تحقیق: خالد عبد‌الرحمن العک، بیروت، دار المعرفة.
[3]. البیضاوی، عبد‌ الله (؟). أنوار التنزیل و أسرار التأویل (تفسیر البیضاوی)، بیروت، دار الفکر.
[4]. الثعلبی، أحمد بن محمد (1422/2002). الکشف والبیان عن تفسیر القرآن (تفسیر الثعلبی)، تحقیق: أبی محمد بن عاشور، مراجعة و تدقیق: نظیر الساعدی، بیروت، دار إحیاء التراث العربی.
[5]. الرازی، أبو الفتوح (1371). روض الجنان وروح الجنان فی تفسیر القرآن، به کوشش و تصحیح: محمد جعفر یاحقّی و محمد مهدی ناصح، مشهد، بنیاد پژوهشهای اسلامی آستان قدس رضوی.
[6]. الرازی، فخر الدین محمد بن عمر (؟). الطبعة الثالثة، التفسیر الکبیر (تفسیر الرازی) ، مصر، المطبعة البهیة المصریة .
[7]. الزمخشری، محمود بن عمر (1385‍‌/1966م). الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل وعیون الأقاویل فی وجوه التأویل، (؟)، مصری، شرکة مکتبة و مطبعة مصطف البابی الحلبی و أولاده. 
[8]. الشریف المرتضی، علی بن الحسین (1410). الشافی فی الإمامة ، الطبعة الثانیة.
[9]. الطباطبائی، السید محمدحسین (؟). المیزان فی تفسیر القرآن، قم ، منشورات جماعة المدرسین فی الحوزة العلمیة.
[10]. الطبرسی، فضل بن الحسن (1415/1995). مجمع البیان فی تفسیر القرآن، تحقیق و تعلیق: لجنة من العلماء و المحققین الأخصائیین، بیروت ، مؤسسة الأعلمی للمطبوعات.
[11]. الطبری، محمد بن جریر (1415/1995). جامع البیان عن تأویل آی القرآن، (؟) ، بیروت، دارالفکر للطباعة و النشر و التوزیع.
[12]. الطریحی، فخر الدین بن محمدعلی (1362). مجمع البحرین، چاپ دوم، تهران، انتشارات مرتضوی.
[13]. الطوسی، محمد بن الحسن (1404). اختیار معرفة الرجال (رجال الکشی)، تعلیق: میر‌داماد الأسترابادی، تحقیق: السید مهدی الرجائی، قم، مؤسسة آل‌البیت(ع) لإحیاء التراث.
[14]. ---------- (1409). التبیان فی تفسیر القرآن، تحقیق و تصحیح: أحمد حبیب قصیر العاملی، بیروت ، دار إحیاء التراث العربی.
[15]. ---------- (1411). الغیبة، تحقیق: عباد الله الطهرانی و علی أحمد ناصح، قم، مؤسسة المعارف الإسلامیة.
[16]. الفراهیدی، الخلیل بن احمد (1410). کتاب العین، تحقیق: مهدی المخزومی و ابراهیم السامرائی، الطبعة الثانیة، دار الهجرة.
 [17]. فیض کاشانی، محمد محسن (1416). التفسیر الصافی ، الطبعة الثانیة ، طهران ، مکتبة الصدر
[18]. ---------- (1406). الوافی، التحقیق و التصحیح والتعلیق: ضیاء الدین الحسینی الأصفهانی، إصفهان، مکتبة الامام أمیر المؤمنین علی(ع) العامة.
[19]. القمی، علی بن الحسین بن بابویه (1423). الإمامة والتبصرة، قم‌، مدرسة الإمام المهدی(ع)  
[20]. القمی، محمد بن علی بن الحسین بن بابویه (الصدوق) (1405/1363). کمال الدین و تمام النعمة، تصحیح و تعلیق: علی أکبر الغفاری، قم، مؤسسة النشر الاسلامی التابعة لجماعة المدرسین.
[21]. الکاشانی، مولی فتح الله (1423). زبدة التفاسیر، قم، مؤسسة المعارف الإسلامیة.
[22]. الکلینی، محمد بن یعقوب (1363). الکافی، تصحیح و تحقیق: علی أکبر الغفاری، الطبعة الخامسة، طهران، دار الکتب الإسلامیة.
[23]. المجلسی، محمدتقی (؟). روضة المتقین فی شرح من لایحضره الفقیه، تعلیق: السید حسین الموسوی الکرمانی و علی پناه الإشتهاردی، بنیاد فرهنگ اسلامی حاج محمد حسین کوشانپور.
[24]. المجلسی، محمدباقر (1983). بحارالأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار، الطبعة الثانیة، ج1، ج22 و ج51، بیروت، مؤسسة الوفاء.
[25]. ---------- (1983م). بحارالأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار، الطبعة الثالثة، ج25، دار إحیاء التراث العربی.
[26]. ---------- (1404). مرآة العقول فی شرح اخبار آل الرّسول، مقدمه: السید مرتضی العسکری، تصحیح: السید هاشم الرسولی، الطبعة الثانیة ، تهران، دار الکتب الاسلامیة.  
[27]. مجمع عالی حکمت اسلامی (1388). نقد و بررسی نظریۀ تطور تاریخی تشیع، قم، بوستان کتاب.
[28]. مدرسی طباطبایی، سیدحسین (1386). مکتب در فرایند تکامل، ترجمه هاشم ایزدپناه، تهران، انتشارات کویر.
[29]. المفید، محمد بن محمد بن نعمان (1993). أوائل المقالات، تحقیق: الشیخ إبراهیم الأنصاری، الطبعة الثانیة ، بیروت، دار المفید.
[30]. مکارم الشیرازی، ناصر (1380). تفسیر نمونه، تهران، دار الکتب الاسلامیة.
[31]. النعمانی، محمد بن ابراهیم (ابن ابی زینب) (1422). کتاب الغیبة، تحقیق: فارس حسون، قم، أنوار الهدى.
[32]. نوربخش، ایمان (1387). «گزارشی از جلسات نقد و بررسی کتاب مکتب در فرایند تکامل»، مجلۀ سفینه، تهران، سال پنجم، شمارۀ 18، بهار.
[33]. ---------- (1387). «گزارشی از جلسات نقد و بررسی کتاب مکتب در فرایند تکامل»، مجلۀ سفینه، تهران، سال پنجم، شمارۀ19، تابستان.
[34]. ---------- (1387). «گزارشی از جلسات نقد و بررسی کتاب مکتب در فرایند تکامل»، مجلۀ سفینه، تهران، سال ششم ، شمارۀ21 ، زمستان.
[35]. ---------- (1388). «گزارشی از جلسات نقد و بررسی کتاب مکتب در فرایند تکامل»، مجلۀ سفینه، تهران، سال ششم، شمارۀ 24 ، پاییز.
[36]. ---------- (1388). «گزارشی از جلسات نقد و بررسی کتاب مکتب در فرایند تکامل»، مجلۀ سفینه، تهران، سال هفتم، شمارۀ 25 ، زمستان.
] 37[. Dakake, Maria Massi (2007). The Charismatic Community: Shi’ite Identity in Early Islam, editor: Seyyed Hossein Nasr, Chapter II, pp.46-47, State University of New York Press
] 38[. Halm, Heinz (2004). Shi'ism, translated by: Janet Watson & Marian Hill (Second Edition). Edinburgh Universiry Press, Edinburgh
] 39 [. Kohlberg Etan (1976). From Imāmiyya to Ithnā-'ashariyya, Bulletin of the School of Oriental and African Studies, Vol. 39, No. 3, pp. 521-534, University of London
] 40[. ---------- (1983). The Evolution of the Shia, The Jerusalem Quarterly 27, pp. 109-126.
] 41[. Madelung, Wilferd (1997). “ʿIṣma”, in: Encyclopedia of Islam, Vol.4, under the patronage of the International Union of Academies, 2nd Edition, Leiden, and E.J. Brill