فرشتگان حافظ اعمال در سورۀ قاف‏ بازخوانی آیات با تاکید بر انسجام متن

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکترا، گروه معارف اسلامی، دانشکدۀ الهیات و ادیان، دانشگاه شهید بهشتی، تهران،

2 دانشیار، گروه معارف اسلامی، دانشکدۀ الهیات و ادیان، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران.

چکیده

در آیات 29-16 سورۀ قاف عباراتی در مورد وسوسۀ انسان و احاطه علم خداوند به احوال انسان در دنیا و آخرت ذکر شده که زمینه‌ساز برخی اختلاف نظرات تفسیری شده‌است. به نظر می‌رسد که پیش‌فرض‌هایی که به خاطر روایات متعددی که در شرح این آیات و دو فرشته موکل وجود دارد، برخی مفسران و مترجمان را دچار سوءبرداشت در فهم آیات کرده است. پرسش اصلی پژوهش حاضر آن است که آیا آیات سوره قاف در کتب تفسیری به نحو جامعی تبیین شده است؟ روش این مقاله، تحلیلی انتقادی با رویکرد انسجام متن است. بنابراین با مشخص نمودن نقاط اختلاف نظر و بررسی اقوال مختلف و تأکید بر انسجام آیات، تبیینی سازوار از این آیات ارائه می‌گردد. بر اساس یافته‌های پژوهش، باید گفت بر خلاف قول مشهور، منظور از واژه متلقیان در سورۀ قاف، دو فرشتۀ کاتب حسنات و سیئات نبوده بلکه مراد دو جنبه الهی و نفسانی انسان است که در حال تخاصم در حالت حدیث نفس هستند و این تخاصم در روز قیامت با همان ابعاد به شکل دیگری ظهور پیدا می‌کند. به این ترتیب باید گفت که این بخش از سورۀ قاف، تصویری منسجم از جنبۀ دنیوی و اخروی وسوسه درونی انسان و آگاهی خداوند متعال به جزئیات آن، ارائه می‌دهد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


قرآن کریم (1376). ترجمۀ محمدمهدی فولادوند. تهران: دفتر مطالعات تاریخ و معارف اسلامی.
آلوسی، محمود بن عبدالله (1415ق). روح المعانی. چاپ پانزدهم. بیروت: دارالکتب العلمیه.
ابن عربی، محمد بن علی (1422ق). التفسیر. بیروت:‌دار إحیاء التراث العربی.
ابوالفتوح رازی، حسین بن علی (1408ق). روض الجنان. مشهد: آستان قدس رضوی.
ابوحیان، محمد بن یوسف (1420ق). البحر المحیط. 11 جلد. بیروت: دارالفکر.
برازش، علیرضا (1400). تفسیر اهل بیت (ع). 18 جلد. تهران: امیر کبیر.
بهرامی فرد، فرجی (1395). نقد و بررسی انسجام آیات در یک سوره. همایش ملی علوم اسلامی حقوق و مدیریت، تهران.
بیضاوی، عبدالله بن عمر (1418ق). التفسیر. بیروت: دارالاحیاء التراث العربی.
جوادی آملی، عبدالله (1401). تفسیر آیات 16 تا 21 سوره ق. سایت ایران صدا. مشاهده شده در تاریخ 13/11/1401. از sokhanrani. iranseda. ir/detailsalbum/? g=401362
حسینی شیرازی، محمد (1443ق). تقریب القرآن. بیروت: دارالعلوم.
زمخشری، محمود بن عمر (1407ق). الکشاف. بیروت: دارالکتاب العربی.
سبحانی تبریزی، جعفر (1420ق). الموجز فی اصول الفقه. قم: مؤسسة الإمام الصادق (ع).
جنابذی، سلطان محمد بن حیدر (1372). بیان السعادة. ترجمه محمد رضاخانی و حشمت الله ریاضی. تهران: سرالاسرار.
صبوحی، علی (1399). تدبر در قرآن کریم. قم: انتشارات تدبر در کلام وحی.
طباطبایی، محمدحسین (1374). ترجمه تفسیر المیزان. قم: جامعۀ مدرسین حوزه علمیه دفتر انتشارات اسلامی.
طبرسی، فضل بن حسن (1372). مجمع‌البیان فی تفسیر القرآن. ترجمه ضیاء الدین نجفی. تهران: فراهانی.
طوسی، محمد بن حسن (1385ق). التبیان. به کوشش احمد حبیب عاملی. بیروت:‌دار احیاء التراث العربی.
عراقی حسن، مصطفی (1419ق). سیاق السورة القرآنیة و أثره فی تفسیر النص و بیان تماسکه قراءة نحویة فی سورة (ق). قاهره: نشریه کلیة دارالعلوم، صص 25-86.
فخر رازی، محمد بن عمر (1420ق). التفسیر الکبیر. بیروت: دارالاحیاء التراث العربی.
فدائی، غلامرضا (1401). جهان فرشتگان. سایت خبرآنلاین. مشاهده در تاریخ 20/11/1401. از www. khabaronline. ir/news/1310334
فراء، یحیی بن زیاد (1980م). معانی‌القرآن. قاهره: الهیئة المصریة العامة للکتاب.
کلینی، محمد بن یعقوب (1367). الکافی. قم: دارالحدیث.
مبرد، محمد بن یزید (1409ق). الکامل. بیروت: دارالکتب العلمیه.
مجلسی، محمد باقر (1368ق). بحار الأنوار. بیروت: دارالاحیاء التراث العربی.
محلی جلال‌الدین، جلال‌الدین سیوطی (1278ق). التفسیرالجلالین. قاهره: مصادر التفسیر عند السنة.
معصومی قراملکی، آمنه (1399). تفسیر ساختاری سورۀ قاف. پایان نامه کارشناسی ارشد. آذربایجان: دانشگاه شهید مدنی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی.
ملکیان دستجردی، مهدی (1389). تفسیر روایی سوره ق. پایان نامه کارشناسی ارشد. قم: دانشکده علوم و حدیث قم.
نوری، میرزا حسین (1408ق). مستدرک الوسائل. بیروت: موسسه آل‌البیت (ع).