رهیافتی بر مبانی فهم حدیث، مطالعۀ موردی: راههای کشف مبانی فهم حدیث

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشیار، گروه الهیات، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه اراک، اراک، ایران.

چکیده

همواره دانشیان حدیث با کاربست قواعد فهم، اقدام به ارائة فهم و مستندات خویش از حدیث کرده‌اند؛ ولی مبانی فهم خویش را ابراز نکرده اند. بر اساس بررسی صورت گرفته، تاکنون نوشته‌ای با عنوان «روش های کشف مبانی فهم حدیث» یافت نشد. نگارنده با به کارگیری روش توصیفی – تحلیلی در آثار محدثان، حدیث‌پژوهان و استنادکنندگان به حدیث، راه‌های دستیابی به مبانی فهم حدیث را ارائه کرده است. راه‌های دستیابی مبانی فهم حدیث، عبارتند از: تصریح پژوهشگر به مبنا، دقت و تأمل در فهم پژوهشگر از حدیث، توجه به لوازم رأی پژوهشگر، دقت در رأی و مستندات پژوهشگر، تأمل و دقت درتوجیه و تأویل حدیث از سوی پژوهشگر، توجه به رفتار و گفتار استناد کننده به حدیث و آشنایی با آرا و اعتقادات فرقه ها از طریق رجوع به کتب ملل و نحل.

کلیدواژه‌ها


  1.  

    قرآن کریم.

    1. ابراهیمی، ابراهیم؛ کیفیت تحلیل و نقد حدیث؛ اراک؛ انتشارات جهاد دانشگاهی؛ 1389.
    2. ابن ابی الحدید، محمد بن عبد الحمید؛ شرح نهج البلاغه؛ تحقیق محمد ابوالفضل ابراهیم؛ تهران؛ انتشارات جهان؛ بی­تا.
    3. ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی؛ الاصابه فی تمییزالصحابه؛ قاهره؛ سعادت؛ 1328ق.
    4. ابن حجر هیثمی، احمد. الصواعق المحرقه؛ قاهره؛ مکتبه القاهره؛ بی­تا.
    5. ابن شهر آشوب، محمد بن علی؛ مناقب آل ابی طالب؛ قم؛ انتشارات علامه؛1379ق.
    6. ابن قولویه، جعفر بن محمد؛ کامل الزیارات؛ با تصحیح و تحقیق بهراد جعفری زیر نظر استاد علی اکبر غفاری؛ تهران؛ نشر صدوق؛ 1375.
    7. اصفهانی، میرزا محمد تقی؛ مکیال المکارم؛ بیروت؛ مؤسسه الاعلمی للمطبوعات؛ 1421ق.
    8. امینی، ابراهیم؛ بررسی مسائل کلی امامت؛ قم؛ مرکز مطبوعاتی دارالتبلیغ اسلامی؛ 1354.
    9. انصاریان، حسین؛ ترجمه نهج البلاغه؛ تهران؛ انتشارات پیام آزادی؛ 1380.
    10. ایجی، قاضی عضد الدین؛ المواقف فی علم الکلام؛ بیروت؛ دار الجیل؛ 1417ق.
    11. بحرانی، هاشم؛ غایه المرام و حجه الخصام؛ بیروت؛ مؤسسه التاریخ العربی؛ 1422ق.
    12. بحرانی، یوسف (1363)؛ الحدائق‌الناضرة؛ قم؛ مؤسسۀالنشرالاسلامی؛ 1363.
    13. بهایی، محمد بن حسین؛ الحبل‌المتین؛ قم؛ مکتبۀ بصیرتی؛ 1398ق.
    14. پیشوایی، مهدی؛ شخصیت های اسلامی شیعه؛ قم؛ دفتر انتشارات اسلامی؛ 1359.
    15. ترمذی، محمد بن عیسی؛ السنن؛ بیروت؛ دار الفکر؛ 1403ق.
    16. تستری، محمد تقی؛ قاموس الرجال؛ قم؛ مؤسسه النشر الاسلامی؛ 1425ق.
    17. جاحظ، عمربن بحر؛ العثمانیه؛ بیروت؛ دارالجیل؛ 1411ق.
    18. حاکم نیشابوری، محمد بن محمد؛ المستدرک علی الصحیین؛ بیروت؛ دارالمعرفه؛ 1406ق.
    19. حرعاملی، محمد بن حسن؛ وسائل الشیعه؛ بیروت؛ دار احیأ التراث العربی؛ 1403ق.
    20. حسن­بگی، علی؛ «بازخوانی رویکرد صحابۀ پیامبر(ص) به موضوع غدیر و تأثیر آن بر عالمان مسلمان»؛ پژوهش­های اعتقادی کلامی؛ شمارۀ 11؛ پاییز 1392.
    21. ----------؛ «واکاوی تأثیر باورهای کلامی بر فهم حدیث و آسیب‌های آن»؛ علوم حدیث؛ شمارۀ2؛ بهار 1396.
    22. ----------؛ در آمدی بر فرایند حدیث؛ اراک؛ دانشگاه اراک؛ 1397.
    23. ----------؛ «عدالت صحابه، زمینه­ها و پیامدها»؛ پژوهش­های فلسفی- کلامی؛ شمارۀ 17-18؛ پاییز و زمستان؛ 1382.
    24. حکیم، محسن؛ مستمسک العروة الوثقی؛ قم؛ مکتب السید المرعشی؛ 1404ق.
    25. خطیب بغدادی، احمد بن علی؛ تاریخ بغداد؛ بیروت؛ دار الکتب العلمیه؛ 1417ق.
    26. خویی، ابوالقاسم؛ البیان فی تفسیر القرآن؛ بی‌جا؛ امید؛ 1416ق.
    27. ----------؛ مبانی تکملة المنهاج؛ قم؛ العلمیه؛ 1396ق.
    28. ----------؛ مصباح الاصول؛ قم؛ مکتبه الداوری؛ بی­تا.
    29. دارمی، عبدالله بن بهرام؛ السنن؛ دمشق؛ مطبعۀالاعتدال؛ بی­تا.
    30. دلبری، علی؛ آسیب­شناسی فهم حدیث؛ مشهد؛ دانشگاه علوم اسلامی رضوی؛ 1391.
    31. حسینی جلالی، محمد رضا؛ تدوین السنه الشریفه؛ قم؛ دفتر تبلیغات اسلامی؛ 1413ق.
    32. ذهبی، محمد بن احمد؛ تذکرة الحفاظ؛ بی­جا؛ مکتبۀ الحرم المکی؛ بی­تا.
    33. رضی، محمد بن الحسین؛ نهج البلاغة؛ قم؛ مؤسسة دارالهجرة؛ بی­تا.
    34. سلقینی، ابراهیم بن محمد؛ المیسر فی اصول الفقه؛ بیروت؛ دار الفکر المعاصر؛ 1411ق.
    35. شاکر، محمد کاظم؛ مبانی و روش­های تفسیری؛ قم؛ مرکز جهانی علوم اسلامی؛ 1382.
    36. شرف الدین، عبد الحسین؛ المراجعات؛ بیروت؛ مؤسسه الاعلمی؛ بی­تا.
    37. شهرستانی، محمد بن عبد الکریم؛ الملل والنحل؛ قم؛ منشورات الشریف الرضی؛ بی­تا.
    38. شهیدی،سیدجعفر؛ ترجمۀ نهج‌البلاغه؛ تهران؛ شرکت انتشارات علمی و فرهنگی؛ 1380.
    39. صالحی نجف­آبادی، نعمت الله؛ قضاوت زن در فقه اسلامی؛ تهران؛ انتشارات امید فردا؛ 1384.
    40. صدر، حسن؛ نهایة الدرایة؛ بی­جا؛ مشعر؛ بی­تا.
    41. صدوق، محمد بن علی؛ الاعتقادات؛ قم؛ المؤتمر العالمی لالفیۀ الشیخ المفید؛ 1371.
    42. ----------؛ معانی الاخبار؛ قم؛ مؤسسه النشرالاسلامی؛ 1431ق.
    43. ----------؛ من لایحضره الفقیه؛ ترجمۀ محمد جواد غفاری؛ تهران؛ دارالکتب الاسلامی؛ 1385.
    44. ----------؛ من لایحضره الفقیه؛ قم؛ مؤسسه النشر الاسلامی؛ 1404ق.
    45. طباطبایی یزدی، محمد کاظم؛ العروةالوثقی؛ قم؛ مؤسسۀالنشرالاسلامی؛ 1420ق.
    46. طباطبایی، محمد حسین؛ المیزان فی تفسیر القرآن؛تهران؛ دار الکتب الاسلامیه؛ 1362.
    47. طوسی، محمد بن حسن؛ الاستبصار فیما اختلف من الاخبار؛ بی­جا؛ دارالکتب الاسلامیۀ؛ بی­تا.
    48. ----------؛ تهذیب الاحکام؛ تهران؛ دار الکتب الاسلامیۀ؛ 1365.
    49. عبده، محمد؛ شرح نهج‌البلاغه؛ بیروت؛ دارالمعرفۀ؛ بی‌تا.
    50. فاضل مقداد، مقداد بن عبدالله؛ اللوامع الالهیه؛ قم؛ مرکز النشر التابع لمکتب الاعلام الاسلامی؛ 1422ق.
    51. فخر رازی، محمد بن عمر؛ مفاتیح الغیب؛ بیروت؛ دار احیاء التراث العربی؛1420ق.
    52. فقهی­زاده، عبدالهادی؛ علامه مجلسی و فهم حدیث (مبانی و روش­های فقه­الحدیثی علامه مجلسی در بحار الانوار)؛ قم؛ بوستان کتاب؛ 1389.
    53. فقیهی، علی اصغر؛ ترجمۀ نهج البلاغه؛ تهران؛ انتشارات صبا؛ 1376.
    54. فیض­الاسلام، علی­نقی؛ ترجمه و شرح نهج البلاغه؛ بی­جا؛ بی­نا.
    55. قرطبی، محمد بن احمد؛ الجامع لاحکام القرآن؛ مؤسسه التاریخ العربی؛ 1405ق.
    56. قمی، علی بن ابراهیم؛ تفسیر القمی؛ قم؛ دارالحجه؛ 1426ق.
    57. کلینی، محمد بن یعقوب؛ الکافی؛تهران؛ دارالکتب‌الاسلامیه؛ 1365.
    58. مازندرانی، ملاصالح؛ شرح اصول کافی، همراه با تعلیقات ابوالحسن شعرانی؛ بی­جا؛ بی­نا.
    59. مالک بن انس؛ الموطّا؛ امارات؛ مؤسسه زاید بن سلطان آل نهیان للأعمال الخیریة و الإنسانیة؛ 1425ق.
    60. محسنی، محمد آصف؛ معجم الاحادیث المعتبره؛ قم؛ دارالنشر الادیان؛ 1392.
    61. مظفر، محمدرضا؛ عقائد الامامیة؛ تهران؛ محمدی؛ بی­تا.
    62. معلوف، لویس؛ المنجد فی اللغه؛ تهران؛ اسماعیلیان؛ بی­تا.
    63. مکارم شیرازی، ناصر؛ تفسیر نمونه؛ تهران؛ دارالکتب الاسلامیه؛ 1374.
    64. منقری، نصر بن مزاحم؛ وقعة صفین؛ قم، مکتبة آیت‌الله المرعشی النجفی؛ 1404ق.
    65. نادم، محمد حسن؛ علم امام (مجموعۀ مقالات)؛ قم؛ دانشگاه ادیان و مذاهب؛ 1388.
    66. نراقی، محمد مهدی؛ انیس الموحدین؛ قم؛ نشر پیام مهدی (عج)؛ 1380.
    67. نفیسی، شادی؛ علامه طباطبایی و حدیث؛ تهران؛ شرکت انتشارات علمی و فرهنگی؛ 1384.
    68. نمازی­فر، حسین؛ مقایسۀ مبانی اصولی آخوند خراسانی و امام خمینی؛ تهران؛ معاونت پژوهشی؛ انتشارات پژوهشکدۀ امام خمینی و انقلاب اسلامی؛ 1383.
    69. یزدی حائری، علی؛ الزام الناصب؛ بیروت؛ مؤسسه الاعلمی للمطبوعات؛ 1422ق.