نقد دیدگاه‌ مجتهد شبستری دربارۀ وحی، قول و کلام الهی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری، گروه علوم قرآن و حدیث، دانشکده علوم انسانی ، دانشگاه ازاد اسلامی فسا، فسا، ایران.

2 استادیار. گروه علوم قرآن و حدیث، دانشکده علوم انسانی ، دانشگاه ازاد اسلامی فسا، فسا، ایران

3 استادیار. گروه معارف اسلامی ، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد شیراز، ، شیراز، ایران.

چکیده

در اسلام، وحی سنگ زیربنا و منبعِ همۀ آموزه‌ها و معارف دینی است. از دید بیشتر مسلمانان لفظ و معنای قرآن از سوی خداوند است، اما معدودی از نواندیشان معاصر مانند محمد مجتهد شبستری براین باورند که وحی از ضمیر ناخودآگاه پیامبرصلی‌الله‌علیه‌وآله سرچشمه گرفته و در قرآن آمده است. وی با ارائۀ تعاریف جدیدی از وحی، قول و کلام الهی معتقد است، قرآن در لفظ و معنا از پیامبرصلی‌الله‌علیه‌وآله است. با توجه به اینکه اساس آموزه‌های دینی و منبع همۀ معارف اسلامی وحی است؛ حجت دانستن معارف قرآن وابسته به نحوۀ نگرش پیرامون وحی است. شبستری قرآن را محصول وحی می‌داند، نه خود وحی. در پژوهش حاضر با روش تحلیلی-انتقادی ،دیدگاه‌ها و ادلۀ وی بررسی و با معیار عقلی و نقلی مورد نقد قرار گرفته است. نتیجۀ حاصل از این نوشتار اینکه ادلۀ شبستری، توان اثبات ادعاهایش را ندارد و لفظ و معنای قرآن از جانب خداوند است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


  1.  

     قرآن کریم.

    نهج البلاغه.

    1. ابن سینا،‌ حسین؛ الإشارات و التنبیهات مع الشرح للمحقق الطوسی؛ قم؛ نشر البلاغه؛ 1375.
    2. ابن فارس، احمد بن فارس؛ معجم مقاییس اللغه؛ قم؛ مکتب الاعلام الإسلامی؛ 1404ق.
    3. ابن منظور، محمد بن مکرم؛ لسان العرب؛ بیروت؛ دار صدر؛ 1414ق.
    4. جوادی آملی، عبدالله؛ وحی و نبوت در قرآن؛ قم؛ اسراء؛ 1398.
    5. جمالی، احمد؛ بررسی و نقد دیدگاه بشری بودن قرآن و ابدی نبودن احکام آن؛ علوم قرآن وتفسیر معارج؛ شمارۀ1؛ بهمن 1396.
    6. حیدری، علی‌نقی؛ اصول استنباط؛ قم؛ لجنه اداره الحوزه العلمیه بقم المقدسه؛ 1412ق.
    7. خراسانی، محمد؛ کفایه الاصول؛ قم؛ مؤسسه آل بیت لإحیا التراث؛ 1409ق.
    8. خوانساری،‌ محمد؛ منطق صوری؛ تهران؛ آگاه؛ 1373.
    9. دهخدا، علی اکبر؛ لغت‌نامه دهخدا؛ تهران؛ 1931.
    10. ذکیانی، غلامرضا؛ قرائت نبوی از جهان در بوتۀ نقد؛ قبسات؛ شمارۀ 48؛ مرداد 1387.
    11. راغب اصفهانی، حسین؛ مفردات؛ بیروت؛ الدار الشامیه؛ 1416ق.
    12. سبحانی، جعفر؛ محاضرات فی الإلهیات؛ به قلم علی ربانی گلپایگانی؛ مترجم عبدالرحیم سلیمانی بهبهانی؛ قم؛ مؤسسه النشر الإسلامی؛ 1372.
    13. شاکرین، حمید رضا؛ بشری انگاری قرآن کریم بر اساس افعال گفتاری (بررسی و نقد نگرۀ قرآن­شناسی شبستری)؛ کتاب نقد؛ شمارۀ 74 و75؛ بهار و تابستان 1394.
    14. شریفی، احمد حسین؛ الهی بودن زبان قرآن و مسئلۀ فهم نقدی بر دیدگاه مجتهد شبستری؛ معرفت کلامی؛ شمارۀ 1؛ بهار و تابستان 1394.
    15. شیخ مفید، محمد؛ الأمالی؛ بیروت؛ کنگرۀ جهانی هزارۀ شیخ مفید؛ 1413ق.
    16. طباطبایی، محمد حسین؛ بررسی‌های اسلامی؛ به کوشش هادی خسروشاهی؛ قم؛ مؤسسۀ بوستان کتاب؛ 1387.
    17. ----------؛ قرآن در اسلام؛ تهران؛ دارالکتاب الإسلامیه؛ 1353.
    18. ----------؛ تفسیر المیزان؛ بیروت؛ مؤسسه الاعلمی للمطبوعات؛ 1973.
    19. طبرسی، فضل بن حسن؛ مجمع البیان فی تفسیر القرآن؛ تهران؛ ناصر خسرو؛ 1372.
    20. طوسی،‌ نصیر الدین؛ اساس الاقتباس؛ به تصحیح مدرس رضوی؛ تهران؛ انتشارات دانشگاه تهران؛ 1326.
    21. عباسی، آزاده؛ بررسی پدیدۀ وحی و شبهات پیرامون آن؛ مطالعات قرآن و حدیث سفینه؛ شمارۀ 29؛ زمستان 1389.
    22. فراهیدی، خلیل؛ العین؛ قم؛ مؤسسه دارالهجره؛ 1409ق.
    23. قاسمی شبانکاره، سارا و همکاران؛ بررسی و نقد دیدگاه محمد مجتهد شبستری دربارۀ فهم وحی رسالی؛ مطالعات قرآن و حدیث، شمارۀ 2؛ فروردین 1402.
    24. قمی، علی بن ابراهیم؛ تفسیر قمی؛ قم؛ دارالکتاب؛ 1363.
    25. مجتهدشبستری، محمد، مقالۀ قرائت نبوی از جهان 1؛ قابل دسترس در: org.ir/fa/news/2427. 1387؛ مطلب الکترونیکی.
    26. معرفت، محمد هادی؛ شناخت زبان قرآن؛ بینات؛ شمارۀ 4؛ زمستان 1373.
    27. مکارم شیرازی، ناصر؛ تفسیر نمونه؛ تهران؛ انتشارات دار الکتب الإسلامیه‌؛ 1374.
    28. ملکشاهی، حسن؛ ترجمه و تفسیر تهذیب المنطق تفتازانی؛ تهران؛ مؤسسۀ انتشارات و چاپ دانشگاه تهران؛ 1376.
    29. منتظری مقدم، محمود؛ دانش منطق؛ قم؛ مرکز مدیریت حوزه‌های علمیه؛ 1398.
    30. مجلسی، محمد باقر؛ بحارالأنوار؛ تهران؛ دار الکتاب الإسلامیه؛ 1315.
    31. نصری، عبدالله؛ انکار قرآن؛ تهران؛ دفتر نشر فرهنگ اسلامی؛ 1394.
    32. ----------؛ بازگشت از قرآن؛ تهران؛ انتشارات علمی فرهنگی؛ 1397.
    33. واحدی، علی بن احمد؛ اسباب نزول القرآن؛ به تحقیق کمال بسیونی زغلول؛ بیروت؛ دارالکتب العلمیه؛ 1411ق.
    34. واعظی، احمد؛ مروری انتقادی بر قرآن شناسی مجتهد شبستری؛ حوزه؛ شمارۀ 1؛ زمستان 1396.