کتابخانۀ رضوی شیخ صدوق بازشناسی منابع مکتوب روایات رضوی در آثار شیخ صدوق

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه فلسفه و کلام اسلامی، دانشگاه علامه طباطبائی تهران  ، ایران

چکیده

شیخ صدوق اهتمام خاصی به جمع­آوری روایات رضوی داشت که حاصل آن نگارش کتاب عیون اخبار الرضا(ع) است. سوگمندانه بسیاری از منابعی که دانشمندان آن روزگار از آن­ها بهره می­ بردند از گردباد حوادث ایمن نمانده و تنها راه اطلاع از محتوای آن­ها مراجعه به گزارش­هایی است که از آن­ها در کتاب­ها باقی مانده است. با مطالعۀ عناوین ابواب، موضوع و سندهای روایات و مقایسه آن­ها با اطلاعات رجالی می­توان برخی از این کتاب­ها را شناسایی کرد. در این نوشتار 30 مورد از منابع مورد استفادة شیخ صدوق شناسایی شده است. از جمله کتاب­های مسائل حسن بن علی الوشاء، محمد بن سنان، فتح بن یزید جرجانی، کتاب «الفرق بین الامه و الآل» ریان بن صلت، کتاب« ذکر مجالس الرضا مع اهل الادیان» اثر نوفلی. با استفاده از نتایج این پژوهش می­ توان گام­های مهمی برای بازیابی و بازسازی میراث مفقود روایات رضوی برداشت.
 

کلیدواژه‌ها


  1. 1 .ابن حجر عسقلانی، احمد بن علی، لسان المیزان، چاپ دوم، بیروت، مؤسسۀ الأعلمی، 1391ق.

    1. ابن خلکان، ابوالعباس احمد بن محمد، وفیات الأعیان وأنباء أبناء الزمان، تحقیق: احسان عباس، لبنان، دارالثقافه، بی­تا.
    2. ابن غضائری، احمد بن حسین، رجال ابن غضائری، تحقیق: سید محمد رضا جلالی، دارالحدیث، 1380ش.
    3. اثباتی، اسماعیل«منبع­شناسی و اعتبارسنجی مناطرات امام رضا(ع)»، حدیث­پژوهی، سال13، شمارۀ26، پاییز و زمستان 1400ش.
    4. امین، سید محسن، اعیان الشیعة، تحقیق: حسن الأمین، بیروت، دار التعارف للمطبوعات، بی­تا.
    5. خطیب بغدادی، احمد بن علی، تاریخ بغداد، تحقیق: مصطفی عبد القادر عطا، بیروت، دار الکتب العلمیه، 1417ق.
    6. خویی، ابوالقاسم، معجم رجال الحدیث، چاپ پنجم، 1413ق.
    7. داود بن سلیمان الغازی، مسند الرضا(ع)، تحقیق: محمد جواد حسینی جلالی، انتشارات مکتب الاعلام الاسلامی، 1418ق.
    8. ذهبی، محمد بن احمد، سیر اعلام النبلاء، تحقیق: حسین الأسد، چاپ هفتم، بیروت، مؤسسه الرساله، 1413ق.
    9. ----------، میزان الاعتدال، تحقیق: علی محمد البجاوی، بیروت، دارالمعرفه، 1963م.
    10. رحمتی، محمد کاظم، بازیابی متون کهن امامیه در آثار شیخ صدوق، حدیث اندیشه، شمارۀ اول، بهار و تابستان، 1385ش.
    11. شوشتری، محمد تقی، قاموس الرجال، قم، مؤسسۀ نشر اسلامی، 1419ق.
    12. صدوق، محمد بن علی ( د.381ق )، التوحید، تصحیح وتعلیق: حسینی تهرانی، سید هاشم، قم، مؤسسۀ نشر اسلامی، بی­تا.
    13. ----------، علل الشرایع، تقدیم: سید محمد صادق بحرالعلوم، نجف، المکتبة الحیدریه، بی­تا.
    14. ----------؛ من لا یحضره الفقیه، تصحیح: غفاری، علی اکبر، چاپ دوم، قم، نشر اسلامی، بی تا.
    15. ----------، الخصال، تصحیح: غفاری، علی اکبر، بی­نا، 1362ش.
    16. ----------، عیون اخبار الرضا(ع)، تصحیح: اعلمی، حسین، بیروت، اعلمی.
    17. ----------، 1362، کمال الدین وتمام النعمة، تصحیح: غفاری، علی اکبر، قم، انتشارات اسلامی، 1404ق.
    18. ----------، معانی الاخبار، تصحیح: غفاری، علی اکبر، قم، نشر اسلامی، 1338ش.
    19. ----------، امالی، قم، مؤسسه بعثت، 1417ق.
    20. ----------، ثواب الاعمال، قم، منشورات شریف رضی،1366ش.
    21. طوسی، محمد بن حسن ( 385 ـ 460ق )، اختیار معرفة الرجال، تصحیح وتعلیق: میر داماد استرابادی، تحقیق: رجائی، سید مهدی، قم، مؤسسه آل البیت(ع)، 1404ق.
    22. ----------، الرجال، تحقیق: قیومی، جواد، قم، مؤسسۀ نشراسلامی، 1415ق.
    23. ----------، الفهرست، تحقیق: قیومی، جواد، نشر الفقاهه،1417ق.
    24. علامه حلی، جمال الدین حسن بن یوسف بن مطهر (648 ـ 726ق)، خلاصة الاقوال، تحقیق: قیومی، جواد، قم، مؤسسه نشر الفقاهه، 1417ق.
    25. کلینی، محمد بن یعقوب ( د.329 )، الکافی، تصحیح: غفاری، علی اکبر، تهران، دارالکتب الاسلامیه 1363ش.
    26. مغلطای بن قلیچ، علاء الدین، اکمال تهذیب الکمال فی أسماء الرجال، الفاروق الحدیثة للطباعة والنشر، 1422ق.
    27. مزی، یوسف، تهذیب الکمال، تحقیق: بشار عواد معروف، بیروت، مؤسسه الرساله، 1406ق.
    28. مهدوی دامغانی، محمود، «قصیده محمد بن حبیب ضبی در ستایش امام رضا(ع)»، نشریۀ دانشکدۀ الهیات و معارف اسلامی دانشگاه فردوسی مشهد، سال 1373ش، بهار 73، شمارۀ 29، صص92ـ 104.
    29. الندیم، محمد بن اسحاق (د.438ق)، الفهرست، تحقیق: تجدد، رضا، قم، بی­نا، بی­تا.
    30. نجاشی، ابوالعباس احمد بن علی (373 ـ 450ق)، رجال النجاشی، چاپ پنجم، قم، انتشارات اسلامی، 1416ق.
    31. نمازی شاهرودی، علی بن محمد (1333 ـ 1405ق)، مستدرکات علم رجال الحدیث، تهران، شفق، 1412ق.