تأثیر نگرش شرح الاخبار بالاخبار و عرضۀ حدیث بر حدیث در ‏فهم روایت «اعرفوا الله بالله»

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار، گروه حدیث دانشگاه قرآن و حدیث، تهران، ایران.

چکیده

روایت «اعرفوا الله بالله» از جمله روایات مشکل و کانون توجه دانشوران، به‌ویژه فلاسفه، عرفا و محدثان به شمار می‌رود. پذیرش مراد ظاهری این حدیث، مستلزم دور و تسلسل خواهد بود و نیز تصحیف‌های رخ‌داده در اسناد، پیچیدگی سندی را، بر ابهام محتوایی، افزوده است. از این‌رو، روایت مذکور در زمرۀ احادیث مشکل جای دارد. این پژوهش برخلاف پژوهش‌های هم‌عرض، از نگاه دانش‌های حدیثی سعی دارد به ارائۀ راه حل بپردازد. محدثان به‌تمامی، صرفاً با رویکرد پذیرشی، شش معنا از روایت ارائه می‌دهند، تا از دشواری آن بکاهند. حال آنکه توجه به مفهوم حدیث با نظر در روایات هم‌‌خانواده و هم‌مضمون و عرضۀ متن حدیث به سایر احادیث، خود کلید گشاینده‌ای در فهم حدیث، و نقد و بررسی دیدگاه‌های مطرح است. ارائه و ترجیح نظریۀ الهیات سلبی و تنزیهی و شناخت خدا با توجه به نفی صفات، از دستآوردهای پژوهش حاضر با رویکرد شرح الاخبار بالاخبار است.

کلیدواژه‌ها

مراجع

  1.  

    1. بحرانی، یوسف بن احمد، الحدائق الناضره، تحقیق وتعلیق وإشراف: محمد تقی الإیروانی، قم، مؤسسه النشر الإسلامی التابعه لجماعه المدرسین، بی‌تا.
    2. برقی، احمد بن محمد بن خالد، الرجال، تهران، انتشارات دانشگاه تهران، شمارۀ 857، بی‌تا.
    3. ----------، المحاسن، تصحیح وتعلیق: السید جلال الدین الحسینی، طهران، دار الکتب الإسلامیة، بی‌تا.
    4. بیابانی اسکویی، محمد، «مروری بر احادیث معرفت خدا»، سفینه، شماره‌های 8، 9 و 10، سال 1385 و 1386 ش.
    5. جوادی آملی، عبدالله، تفسیر تسنیم، قم، اسراء، بی‌تا.
    6. جواهری، محمد، المفید من معجم رجال الحدیث، قم، مکتبه المحلاتی، 1424 ق.
    7. حسینی‌طهرانی، سیدمحمدحسین، کتاب الله شناسی، مشهد مقدس، علامه طباطبایی، 1385 ش.
    8. حلى، حسن بن یوسف، إیضاح الاشتباه، الشیخ محمد الحسون، قم، مؤسسه النشر الإسلامی التابعه لجماعه المدرسین، 1411 ق.
    9. خراسانى، ابو جعفر، هدایه الأمه إلى معارف الأئمه، قم، 1416 ق.
    10. خمینى، سید روح الله، شرح چهل حدیث، تهران، مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار امام خمینی، بی‌تا.
    11. ‌----------، مصباح الهدایه إلى الخلافه والولایه، تهران، مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره)، 1386 ش.
    12. ‌خوئی، سید ابوالقاسم، معجم رجال الحدیث، بی‌جا، 1413 ق.
    13. ‌رازى سهروردى، فخر الدین، شهاب الدین، ابهرى، اثیر الدین و...، چهارده رساله، تهران، 1383 ش.
    14. ‌رضوی، مرتضی، نقدهای علامه طباطبایی بر علامه مجلسی، کتابخانۀ مجازی سایت بینش نو، بی‌تا.
    15. ‌سبزوارى، ملاهادی، شرح الاسماء الحسنی، تصحیح نجفعلی حبیبی، تهران، دانشگاه تهران، 1413 ق.
    16. ‌صالح، سید محمد حسن و جعفری، محمد، «واکاوی استشهاد به حدیث اعرفوا الله بالله در برهان صدیقین»، معرفت کلامی، سال سوم، شمارۀ دوم، 1391 ش.
    17. ‌صدرالمتألهین، محمد بن ابراهیم، شرح أصول الکافی، تهران، بی‌جا، 1366 ش.
    18. ‌صدوق، محمد بن علی، التوحید، تصحیح وتعلیق: السید‌هاشم الحسینی الطهرانی، قم، مؤسسه النشر الإسلامی التابعه لجماعه المدرسین، بی‌تا.
    19. ‌----------، من لا یحضره الفقیه، قم، مؤسسه النشر الإسلامی التابعه لجماعه المدرسین، 1404 ق.
    20. ‌----------، الهدایه، قم، مؤسسة الإمام الهادی (ع)، 1418 ق.
    21. ‌طریحی، فخر الدین، مجمع البحرین، تهران، طراوت، 1362ش.
    22. ‌فیض کاشانی، محمد بن مرتضی، الشافی فی العقائد و الأخلاق و الأحکام، تهران، دار اللوح المحفوظ، 1383 ش.
    23. ‌----------، الوافی، تحقیق والتصحیح: ضیاء الدین الحسینی، أصفهان، مکتبة الامام أمیر المؤمنین علی (ع)، 1406 ق.
    24. ‌قبانجی، سید حسن، مسند الإمام علی (ع)، التحقیق: الشیخ طاهر السلامی، بیروت، الأعلمی، 1421 ق.
    25. ‌قمی، علی بن الحسین، الإمامه والتبصره، قم، مدرسه الإمام المهدی (ع)، 1404 ق.
    26. ‌قمی، قاضی سعید، التعلیقه على الفوائد الرضویه، بی‌جا، 1103 ق.
    27. ‌----------، شرح توحید الصدوق، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، بی‌تا.
    28. ‌کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، تصحیح وتعلیق: علی أکبر الغفاری، طهران، دار الکتب الإسلامه، 1363 ش.
    29. ‌----------، الکافی، قم، دار الحدیث، 1429 ق.
    30. ‌مازندرانی، مولی محمد صالح، شرح أصول الکافی، تعلیقات: المیرزا أبو الحسن الشعرانی، ضبط وتصحیح: السید علی عاشور، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، 1421 ق.
    31. ‌مجلسی، محمد باقر، بحار الأنوار، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، 1403 ق.
    32. ‌----------، مرآه العقول فی شرح أخبار آل الرسول (ص)، تصحیح السید‌ هاشم الرسولی، تهران، دار الکتب الإسلامیة، 1404 ق.
    33. ‌محمدى رى شهرى، محمد، دانشنامۀ عقاید اسلامى، قم، 1386 ش.
    34. ‌مصباح یزدی، محمد تقی، معارف قرآن، قم، مؤسسۀ در راه حق، 1373 ش.
    35. ‌مفید، محمد بن نعمان، الامالی، قم، المؤتمر العالمی للشیخ المفید، 1413 ق.
    36. ‌میراحمدی، عبدالله، میرجلیلی، معصومه سلطان، «بررسی تطبیقی آراء امامیه در فقه الحدیث "اعرفوا الله بالله"»، پژوهش‌نامۀ علوم حدیث تطبیقی، شمارۀ 12، بهار و تابستان، 1399 ش.
    37. میرداماد، محمدباقر، التعلیقه علی اصول الکلینی، قم، خیام، 1403 ق.
    38. ‌میلانی، حسن، معرفه الله تعالی بالله لا بالاوهام الفلسفیه و العرفانیه، تهران، اعتقاد ما، 1394 ش.
    39. ‌نائینی، محمد بن حیدر، الحاشیه على أصول الکافی، قم، دار الحدیث، 1424 ق.
    40. ‌نجاشی، احمد بن علی، فهرست اسماء مصنفی الشیعه، قم، مؤسسه النشر الإسلامی التابعه لجماعه المدرسین، 1416 ق.
    41. ‌نراقی، ملا مهدی، اللمعات العرشیه، بی‌جا، بی‌نا، بی‌تا.
پژوهش های قرآن و حدیث
دوره 56، شماره 1
شهریور 1402
صفحه 49-68

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار