بررسی تطبیقی نقش نیت در مجازات الهی: تأملی در آیۀ ۲۸۶ سورۀ بقره و سرگذشت عزه در عهد عتیق

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری تفسیر تطبیقی، دانشگاه قم،

2 دانشیار گروه قرآن و حدیث، دانشگاه قم

3 استادیار گروه قرآن و حدیث، دانشگاه قم؛

چکیده

از پرسش‌های مفسران قرآن‌کریم و عهد عتیق، نقش نیت مکلف در مجازات الهی است. با توجه به اینکه مؤاخذه بر فراموشی و خطا از نظر عقلی ناپسند است، پرسش مفسران قرآن کریم دربارۀ آیۀ ۲۸۶ سورۀ بقره این است که چرا مؤمنان در فقرۀ «ربنا لا تؤاخذنا ان نسینا او أخطأنا» برای فراموشی و خطای خود از خداوند پوزش می­طلبند؟ مفسران عهد عتیق نیز در مواجهه با ماجرای عزه پرسشی مشابه دارند:‌ چرا عزه علی‌رغم اینکه نیت سوئی نداشت، برای لمس ناخواستۀ تابوت عهد مجازات شد؟ مقایسۀ آرای مفسران عهد عتیق و قرآن بیانگر آن است که هر دو گروه سعی در ارائۀ تفسیری عقلانی داشته‌اند، تا اصل عدل الهی مورد خدشه قرار نگیرد. همچنین با مقایسۀ آیۀ ۲۸۶ بقره و ماجرای عزه، پیشینۀ الاهیاتی این موضوع روشن‌تر گشته و می‌توان مجازات عزه را به عنوان نمونه‌ای از مصادیق تفسیری آیۀ شریفه عنوان نمود.

کلیدواژه‌ها

مراجع

  1. منابع

    ۱. قرآن کریم.

    ۲. کتاب مقدس، انجمن‌های کتاب مقدس، ۱۴۰۱ق.

    ۳. ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب،‌ دارالمعارف، ۱۴۰۱ق.

    ۴. ابن ابی شیبه، عبدالله بن محمد، المصنف، بیروت، دارالفکر، ۱۴۰۹ق.

    ۵. بخاری، محمد بن اسماعیل، صحیح البخاری، بیروت، دارالفکر، ۱۴۰۱ق.

    ۶. دره، محمدعلی طه، تفسیر القرآن الکریم و اعرابه، بیروت، دار ابن کثیر، ۱۴۳۰ق.

    ۷. رازی، فخرالدین، تفسیر مفاتیح الغیب، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ۱۴۲۰ق.

    ۸. رضی بهابادی، بی‌بی سادات، «عذاب استیصال در قرآن با تکیه بر تفسیر المیزان»، پژوهشنامۀ معارف قرآنی،‌ سال ۷، شمارۀ ۲۷، ۱۳۹۵ش.

    ۹. سمرقندی، نصر بن محمد، ‌تفسیر السمرقندی، بیروت، دارالفکر، ۱۴۱۶ق.

    ۱۰. شریف مرتضی، علی بن حسین، الامالی، قم، کتابخانۀ آیت الله مرعشی نجفی، ۱۳۲۵ق.

    ۱۱. صفار، محمد بن الحسن، بصائر الدرجات، تهران، منشورات اعلمی، ۱۴۰۴ق.

    ۱۲. طباطبایی، محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، بیروت، مؤسسه الاعلمی، ۱۴۰۲ق.

    ۱۳. ---------- ، تفسیر البیان فی الموافقه بین الحدیث و القرآن، بیروت، دارالتعارف، ۱۴۲۷ق.

    ۱۴. طبرانی، سلیمان بن احمد، التفسیر الکبیر، اردن، دارالکتب الثقافی، ۲۰۰۸م.

    ۱۵. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، بیروت، مؤسسه الاعلمی، ۱۴۱۵ق.

    ۱۶. طبری، محمد بن جریر، جامع البیان عن تأویل آی القرآن، دارالفکر، بیروت، ۱۴۱۵ق.

    ۱۷. طوسی، محمد بن حسن، التبیان فی تفسیر القرآن، مکتب الاعلام الاسلامی، قم، ۱۴۰۹ق.

    ۱۸. مقاتل بن سلیمان، تفسیر مقاتل، دارالکتب العلمیه، بیروت، ۱۴۲۴ق.

    ۱۹. مکوند، محمود،‌ «معناشناسی واژۀ سکینه در قرآن و متون مقدس یهودی»، مجلۀ معرفت ادیان، سال۹، بهار، ۱۳۹۷ش.

    ۲۰. منیب، محمد، «مغفرت الهی در قرآن و عهدین»، پایان­نامۀ ارشد، قم، مؤسسۀ مطالعات اسلامی، ۱۳۹۳ش.

    1. Alter, Robert, The David Story: A Translation with Commentary of 1&2 Samuel, NY, 1999.
    2. El-Badawi, Emran Iqbal, The Quran and the Aramaic Gospel Traditions, Routledge, 2014.
    3. Benson, Joseph, Commentary of the Old and New Testament, NY, 1857.
    4. Blaikie, W. G. The Second Book of Samuel, The Expositor’s Bible, NY, 1888.
    5. Carson, Thomas & Joann, New Catholic Encyclopedia, 2nd edition, Gale, 2003.
    6. Ellicot, Charles John, Bible Commentary for English Readers, London, 1897.
    7. Gill, John, Exposition of the Old and New Testament, Kindle Edition, 2012.
    8. Jamieson, Robert, Jamieson Bible commentary, Zondervan, USA, 1999.
    9. Jeffery, Arthur, The Foreign Vocabulary of the Quran, Brill, Lieden, 2007.
    10. Kennedy, A. R. S., The Book of Samuel, The New Century Bible, NY, 1905.
    11. Oesterley, William, Hebrew Religions, MacMillan, NY, 1937.
    12. Poole, Mathew, Commentary on the Holy Bible, Hendrickson, 1990.
    13. Skolnik, Fred, Encyclopedia of Judaica, 2ed edition, Keter Publishing, Jerusalem, 2007.
    14. Schmitt, Elmer, Sin and Forgiveness in the Old Testament, Drew University, 1943.
پژوهش های قرآن و حدیث
دوره 55، شماره 1
شهریور 1401
صفحه 181-163

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار