تحلیل معناشناسی فرهنگی، رَوایی یا ناروایی تطبیق آن بر مطالعات قرآن

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشیار پژوهشگاه حوزه و دانشگاه

چکیده

معناشناسی فرهنگی روشی است که بر نقش اجتماعی زبان استوار است. این نظریه بر پایۀ نسبیت زبان طرح شد. این الگو از بستر زبانشناسی تاریخی و شیوۀ ساختگرایی نشأت یافت و در چارچوب معناشناسی نقشگرا ظاهر شد. براساس این نظریه معنای زبانی، پیوندی ژرف با فرهنگ هر جامعه دارد و بازنمود فکری و جهان‌بینی آن جامعه است. نظریۀ قومی زبانی اثر جدی برمعناشناسی اروپا و آمریکا گذاشت. هدف این تحقیق بازخوانی و ارزیابی مبانی و روش معناشناسی فرهنگی، و همچنین روایی یا ناروایی تطبیق آن بر معناشناسی قرآن است. روش این پژوهش تحلیل یافته­ها بر پایۀ منابع تلفیقی است. این بررسی آشکار می‌سازد که روش قومی فرهنگی، از حیث مبانی نظری فاقد اعتبار، و از لحاظ جامعیت پوشش دهندۀ همۀ عناصر معنایی یک متن، به ویژه وحی قرآن نیست و نمی­تواند الگویی معتبر در شناخت همۀ سطوح معنایی و مقاصد قرآن باشد.

کلیدواژه‌ها

مراجع

  1.  

    1. قرآن کریم.
    2. اختیار، منصور، معنی­شناسی، تهران، دانشگاه تهران، 1348.
    3. ایزوتسو، توشیهیکو، مفاهیم اخلاقی-دینی در قرآن، ترجمه: فریدون بدره­ای، تهران، فرزان، 1398.
    4. ----------، خدا و انسان در قرآن، ترجمه: احمد آرام، تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، 1368.
    5. بار بور، ایان، علم و دین، ترجمه: بهاءالدین خرمشاهی، تهران، مرکز نشر دانشگاهی، 1374.
    6. باقری، مهری، مقدمات زبان‌شناسی، تهران، نشر قطره، 1378.
    7. بی یرویش، مانفرد، زبان­شناسی جدید،‌ ترجمه: محمدرضا باطنی، تهران، انتشارات آگاه، 1363.
    8. پاکتچی، احمد، افراشی، آزیتا، رویکردهای معناشناختی در مطالعات قرآنی، تهران، پژوهشگاه علوم انسانی، 1399.
    9. پالمر، فرانک، نگاهی تازه به معنی‌شناسی، ترجمه: کورش صفوی، تهران، نشر مرکز، 1374.
    10. ترادگیل، پیتر، زبان­شناسی اجتماعی، ترجمه: محمد طباطبایی، تهران، آگه، 1376.
    11. حلی، حسن بن یوسف، نهایة الوصول إلی علم الأصول، تحقیق: ابراهیم ‏بهادری، قم،‏ مؤسسة امام صادق (ع)، 1425.
    12. روبینز، آر. اچ، تاریخ مختصر زبان‌شناسی، ترجمه: علی محمد حق‌شناس، تهران، نشرمرکز، 1383.
    13. ساپیر، ادوارد، زبان، درآمدی بر مطالعۀ سخن گفتن، ترجمه: علی محمد حق شناس، تهران، سروش، 1376.
    14. سعیدی روشن، محمدباقر، معنا، واقع و صدق در گزاره­های دینی، قم، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه و سمت،1397.
    15. سورن، پیتر آ. ام، مکاتب زبان­شناسی نوین در غرب، ترجمه: علی محمد حق شناس، تهران، سمت، 1388.
    16. شریفی، علی، نقد و بررسی آرای ایزوتسو در حوزۀ معناشناسی قرآن، حکمت معاصر، سال 4، شمارۀ 3، 1392.
    17. صدر، سید محمدباقر، دروس فی علم الأصول، بیروت، دار الکتاب اللبنانی، 1406.
    18. صفوی، کورش، در آمدی بر معنی­شناسی، پنجم، تهران، انتشارات سوره مهر، 1392.
    19. طیبیان­پور، فریال، ولی­پور،علیرضا، پژوهشی در نظریۀ میدان­های کاربردی معنایی و کاربرد آن در مطالعات مقایسه­ای و مقابله­ای زبانی، پژوهش­های زبان­شناختی در زبان­های خارجی، دورۀ 9، شمارۀ 3، 1398.
    20. عسکری سلیمانی امیری، دورنمایی از منطق، فرامنطق و فلسفه منطق، قبسات، شمارۀ 39-40، 1385 .
    21. فرانکنا، ویلیام کی، فلسفۀ اخلاق، ترجمه: هادی صادقی، قم، طه، 1376.
    22. گیررتس دیرک، نظریه­های معنی­شناسی واژگانی، ترجمه: کورش صفوی، تهران، انتشارات علمی، 1393.
    23. لاند، نیک، زبان و اندیشه، ترجمه: حبیب الله قاسم­زاده، تهران، انتشارات ارجمند، 1388.
    24. لاینز، جان، چومسکی، ترجمه: احمد سمیعی، تهران، خوارزمی، 1357.
    25. لطفی، مهدی، بررسی و نقد معناشناسی قرآنی ایزوتسو، پژوهش­های زبان­شناختی قرآن، دورۀ 3، شمارۀ 2، 1393.
    26. مختارعمر، احمد، علم الدلاله، بی­جا، عالم­الکتب، 1988.
    27. مشکوه­الدینی، مهدی، سیر زبان‌شناسی، مشهد، انتشارات دانشگاه فردوسی، 1376.
    28. مصباح یزدی، محمدتقی، تعلیقه علی نهایه الحکمه، قم، مؤسسه فی طریق الحق، 1405.
    29. ----------، فلسفۀ اخلاق، تحقیق: احمدحسین شریفی، قم، مؤسسۀ آموزشی و پژوهشی امام خمینی، 1394.‌‌
    30. مطهری، مرتضی، ‏مجموعۀ آثار استاد شهید مطهری‏، چاپ هشتم، قم، صدرا، 1372.
    31. نبوی، لطف اله و دیگران، متن­گرایی در مقابل حداقل­گرایی در سمانتیک، منطق­پژوهی، پژوهشگاه علوم انسانی، شمارۀ 2، 1396.
    32. Albayrak, Ismail, The Reception of Toshihiko Izutsu’s Qur’anic Studies in the Muslim World, Journal of Qur’anic Studies, Vol. 14. No.1, 2012.
    33. Bondarko A.V, Functional grammar issues. Field structures. St. Petersburg: Nauka Publications,2005.
    34. Bruner, J.S. Goodnow & G.A. Austin, A Study of Thinking, New York: Wiley, 1962.
    35. Leech, G. Semantics. Penguin Books, 1976.
    36. Lyons.john, Semantics, cambrridge University Press, 1977.
    37. Russell, Bertrand. An Intquiry into Meaning and Truth.Penguin Books. London, 1973.
    38. Tylor, Edward. Primitive Culture. Vol 1. New York: J.P. Putnam's Son, 1871.
    39. Wong, D. B. Moral Relativism, in: Routledge Encyclopedia of Philosophy, ed. Edward Craig, v.6,1998.

     

     

     

پژوهش های قرآن و حدیث
دوره 55، شماره 1
شهریور 1401
صفحه 105-81

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار