ضرورت آموزش زبان قرآن به قرآن با مروری بر شکل‌یابی و تجربۀ آموزش مستقیم زبان در قرون اخیر

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشیار گروه علوم قرآن و حدیث دانشکدۀ الهیات و معارف اسلامی دانشگاه تهران؛

چکیده

بنابر تعالیم قرآن و اهل‌بیت، فهم قرآن با قرآن، راه دقیق فهم این کتاب است. روشن است که این روش از فهم معانی مفردات آغاز می‌شود. مقاله در پی تأکید بر این راه با تبیین ارتباطات میان مفردات و عبارات قرآنی با استفاده از روابط نهفته در اجزای زبان قرآن، و اقتراح تدوین «روشی برای آموزش مستقیم زبان قرآن» است. اغلب این نمونه‌ها را می‌توان همگام با آموزش روان خوانی در سنین ابتدایی از طریق تلقین و تکرار برای فعال‌سازی هوش قرآنی قرآن‌آموزان و توجه ایشان به «کُنتراستِ»های تفاوت‌ها و استخراج نظم میان اجزای زبان قرآن به کار گرفت. برخی از این راه­ها عبارت‌اند از: عبارات تبیین‌گر، جایگزینی، نظام تقابل مفردات و مفاهیم، قبض و بسط، ترکیب و استیناف، ترادف، استعمالات گوناگون ریشه، تعیین مصداق، سیاق و موقعیت. تأکید مقاله با توجه به محدودیت مجال بر شش راه نخست است. بشر در تجربیات زبان‌آموزی خود به برخی از این راه­ها دست یافته که مقاله بر این موضوع نیز مروری فشرده دارد.

کلیدواژه‌ها

مراجع

  1.  

    1. ابن هشام، عبدالملک، السیرة النبویة، به کوشش: محمد عبدالحمید، قاهره، مکتبة محمدعلی صبیح، 1383ق.
    2. ابن­عاشور، محمدطاهر، تفسیر التحریر و التنویر، بیروت، مؤسسۀ التاریخ العربی، 1984م.
    3. امید، مسعود، «نظریۀ «فطرت» سیر تاریخی در غرب از یونان تا دورۀ معاصر»، معرفت فلسفی، مؤسسۀ آموزشی پژوهشی امام خمینی، سال پنجم، شمارۀ چهارم، تابستان، 1387ش.
    4. انوری، حسن، فرهنگ بزرگ سخن، تهران، سخن، 1381ش.
    5. پلامناتز، جان، شرح و نقدی بر فلسفۀ اجتماعی و سیاسی هگل، حسین بشیریه، تهران، نی، 1367ش.
    6. چامسکی، نوام، زبان‎شناسی دکارتی، فصلی از تاریخ تفکر عقلگرا، احمد طاهریان، تهران، هرمس، 1378ش.
    7. حُر عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعة، قم، مؤسسة آل البیت، 1409ق.
    8. خندان، علی‌اصغر، «نگاهی به ابعاد نظریۀ فطرت و فطری بودن زبان»، قبسات، شمارۀ 36، 1384ش.
    9. خوش­منش، ابوالفضل، دو پیشوای ملل، حضرت ابراهیم و حضرت رضا، مشهد، بنیاد بین‌المللی فرهنگی هنری امام رضا، 1392ش.
    10. خوش­منش، ابوالفضل، حمل قرآن، قم، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، 1397ش.
    11. خوش­منش، ابوالفضل، زبان قرآن، قم، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، 1398ش.الف.
    12. خوش­منش، ابوالفضل، تناسب سوره‌ها، تهران، طبع و نشر قرآن کریم جمهموری اسلامی ایران، 1398ش.ب.
    13. خوش­منش، ابوالفضل، نماهنگ قرآن، قم، فرهنگستان هنر، 1399ش.
    14. دهخدا، علی اکبر، لغت­نامه دهخدا، تهران، دانشگاه تهران، 1377ش.
    15. راغب اصفهانی، ابوالقاسم حسین­ بن محمد، المفردات فی غریب القرآن، تهران، دفتر نشر کتاب، 1404ق.
    16. سیوطی، عبدالرحمن بن ابی­بکر و محلّی، محمدبن احمد، تفسیر الجلالین، تحقیق مروان سوار، بیروت، دارالمعرفه، بی­تا.
    17. سیوطی‌، عبدالرحمن‌ بن‌ ابی‌بکر، الاتقان‌ فی‌ علوم‌ القرآن، بیروت، دارالکتب العلمیة، 1411ق.
    18. شریف رضی، نهج­البلاغه، قم، اسلامی، 1428ق.
    19. شعرانی، ابوالحسن، نثر طوبی، تهران، اسلامیه، 1398ق.
    20. صادقی تهرانی، محمّد، الفرقان فی تفسیر القرآن بالقرآن و السنة، تهران، فرهنگ اسلامی، 1366ش.
    21. صبحی، صالح، مباحثی در علوم قرآن، محمدعلی لسانی فشارکی، تهران، بنیاد علوم اسلامی، 1361ش.
    22. صدوق‌، محمد بن ‌علی ‌الحسین، التوحید. تصحیح‌: علی‌اکبر غفّاری. تهران، نشر صدوق‌‌، 1387ش.
    23. طباطبایى، سیدمحمدحسین، المیزان فى تفسیر القرآن، قم، دفتر انتشارات اسلامى، 1417ق.
    24. طبرسی فضل بن­حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، تصحیح: سید هاشم رسولی محلاتی و سید فضل الله یزدی طباطبایی، بیروت، دارالمعرفه، 1408ق.
    25. عاملی، محمدحسن قبیسی، تفسیر البیان الصافی لکلام الله الوافی، بیروت، البلاغ، بی­تا.
    26. غلامرضایی، محمد، ارج­نامه محمدمعین، زندگی، آثار، جستارهای متن­پژوهی، تهران، میراث مکتوب، 1389ش.
    27. فردوسی، ابوالقاسم، شاهنامه (متن انتقادی)، تصحیح: ی.ا. برتلس، مسکو، ادبیات خاور، 1960م.
    28. فردوسی، ابوالقاسم، شاهنامه، تصحیح: ترنر ماکان، تهران، بی‌نا، 1344ش.
    29. قُرطبی‌، محمدبن احمد، الجامع‌ لاحکام‌ القرآن، بیروت‌، دارالفکر، 1407ق.
    30. قطب، سید، فی ظلال القرآن، بیروت، دارالعلم، 1413ق.
    31. قمی، عباس، سفینة البحار و مدینة الحکم و الآثار، بیروت، دارالمرتضی، بی­تا.
    32. گارودی، روژه، سرگذشت قرن بیستم، وصیت­نامۀ فلسفی روژه گارودی، افضل وثوقی. تهران، سروش، 1392ش.
    33. گارودی، روژه، میراث سوم، آریا حدیدی، تهران، قلم، 1364ش.
    34. گارودی، روژه، در شناخت اندیشۀ هگل، باقر پرهام، تهران، آگاه، 1362ش.
    35. لاینز، جان، چومسکی، زبان­شناس و متفکر اجتماعی، احمد سمیعی، تهران، بی­نا، 1357ش.
    36. لسانی فشارکی، محمدعلی و مرادی، حسین، روش­ها و شیوه­های تدبر در قرآن، قم، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، 1398ش.
    37. ماله، آلبر و ایزاک، ژول، تاریخ قرون جدید، سیدفخرالدین شادمان، تهران، ابن­سینا، 1342ش.
    38. مجلسی‌، محمدباقر، بحار الانوار، تهران، اسلامیه، بی‌تا.
    39. مشیری، مهشید، فرهنگ الفبایی- قیاسی زبان فارسی، ویرایش دوم، تهران، سروش، 1371ش.
    40. مصحف متشابه­الآیات، دمشق، دار غار حراء، 1434ق.
    41. مطهری، مرتضی، مقدمه‎ای بر جهان‎بینی اسلامی (انسان و ایمان)، تهران، انتشارات صدرا، 1371ش.
    42. مطهری، مرتضی، مقدمه‎ای بر جهان‎بینی اسلامی (جامعه و تاریخ)، تهران، انتشارات صدرا، 1372ش.
    43. مطهری، مرتضی، نقدی بر مارکسیسم، تهران، صدرا، 1363ش.
    44. مطهری، مرتضی، یادداشت‌های استاد مطهری، تهران، صدرا، 1377ش.
    45. مطهری، مرتضی، فطرت در قرآن، تهران، صدرا، 1398ش.
    46. مه­کی، ویلیام فرانسیس، تحلیل روش آموزش زبان، حسین مریدی، تهران، به­نشر، 1370ش.
    47. نیومایر، فردریک جی، جنبه‌های سیاسی زبان‌شناسی، اسماعیل فقیه، تهران، نی، 1378ش.
    48. یاکوبسن، رومن، روندهای بنیادین در دانش زبان، کورش صفوی، تهران، هرمس، 1386ش.
    49. Arnauld, Antoine & Lancelot, Claude, (1966م), Grammaire générale et raisonnée, ou La Grammaire de Port-Royal, présentée par Herbert E. Brekle, Stuttgart-Bad Cannstatt, Frommann, 1966م.
    50. Bronckart et les autres, La genèse de la parole, Symposium de l'Association de Psychologie scientifique de langue française (16è session, 1975). collection dirigée par Presse universitaire de France, Paris, 1977م.
    51. Bussman, Hadumod, Routeldge dictionary of language and linguistics, Tranlated and edited by Gregory Trauth and Kerstin Kazzazi, Routeldge, Canada, 1966م.
    52. Chauchard, Paul, Le langage et la pensée, Presse universitaire de France, Paris, 1979م.
    53. Cotton, Gérard, Vocabulaire raisonné latin – français, H. Dessain Liège, Paris, 1961م.
    54. Davies, Alan. & Elder, Catherine, The handbook of applied linguistics: Adamson, B. Fashions in language teaching methodology, Malden, Massachusettes, Blackwell, 2004م.
    55. Descartes, René, Discours de la méthode: avec des aperçus sur le mouvement des idées avant Descartes, une biographie chronologique, une introduction à l’œuvre, une analyse méthodique du Discours, des notes, des questions, et des documents par J. M. Fataud, Paris, Bordas, 1980م.
    56. Diller, Karl Conrad, The language teaching controversy, Rowleu, Massachusetts, Newbury House, 1978م.
    57. Ducrot, Oswald et Tzvetan Todorov, Dictionnaire encyclopédique des sciences du langage, Seuil, Paris, 1972م.
    58. Foulquié, Paul, Dictionnaire de la langue philosophique. Presses Universitaires de France, Paris, 1992م.
    59. Julia, Didier, Dictionnaire de la philosophie, Paris, Larousse, 2001م.
    60. Lalande, André, Vocabulaire technique et critique de la philosophie. Paris, Presse Universitaire de France, 1985م.
    61. Larsen-Freeman, Diane,Techniques and principles in language teaching, Russell N Campbell and William E Rutherford, 1986م.
    62. Les Saintes Écritures, Traduction du monde nouveau, New world Bible translation committee. New York, 1984م.
    63. Lasserre, L. et Grandjean, J, Étude du verbe, Enseignement pratique du français. Payot, Lausanne, 1955م.
    64. Mitterand, Henri, Les mots fraçais. Presse universitaire de France, Paris, 1968م.
    65. Piaget, Jean, La psychologie: les relations interdisciplinaires et le système des sciences. Moscou, Contibution du XVIIIe Congrès international des psychologies, le 4 - 11 août, 1966, p. 123-151 (Contient également le résumé du congrès par J. Piaget, p. 203 - 206);
    66. Piatelli-Palmarin, Massimo (Organisé et recueilli par(, Théories de langage, Théories de l’apprentissage, Le débat entre Jean Piaget et Noam Chomsky. Centre Royaumont pour une science de l’Homme, Royaumont, 1979م.
    67. Rey-Debove, Josette, Étude linguistique et sémiotique des dictionnaires français contemporains, Mouton, The Hague, Paris, 1971م.
    68. The marked Bible, The King James or authorized version of the Old and New Testaments, by Gilchrist Lawson, Universal book and Bible house, Philadelphia, 1928م.

     

     

پژوهش های قرآن و حدیث
دوره 55، شماره 1
شهریور 1401
صفحه 79-55

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار