واکاوی روش محدث نوری در اعتباربخشی به کتب حدیثی در خاتمۀ‌ مستدرک‌الوسائل

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استاد گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه تهران،

2 دانشجوی دکتری علوم قرآن و حدیث از دانشگاه تهران

چکیده

میرزاحسین نوری (محدث نوری) درکتاب «مستدرک­الوسائل» از 65 کتاب حدیثی استفاده کرده که حرعاملی در وسائل­الشیعه به علت عدم دسترسی و یا عدم اعتماد بدانها، از آن‌ها روایتی نقل نکرده است. وی در فائدۀ دوم خاتمۀ مستدرک، با استفاده از روش­هایی نظیر ثبات شهرت و اعتبار کتاب از طریق بیان طرق بزرگان و علماء به کتب مذکور، اثبات عدم دسترسی حرعاملی به برخی کتب و اعتمادش در صورت دستیابی به آن­ها، استقصاء شروح اعلام شیعه بر برخی کتب و... به اثبات اعتبار منابع مورد استفاده در مستدرک­الوسائل می‌پردازد. تحلیل و ارزیابی مؤلفه­های به­کار رفته در اثبات اعتبار کتب، حاکی است، مؤلفه­هایی نظیر اعتبار کتاب به علت سلامت متن از جبر و غلو و... ریشه در عنایت قدمای امامیه به این موارد داشته و از اتقان علمی کافی برخوردار بوده و در مقابل، برخی دیگر نظیر اثبات اعتبار مؤلفین کتب از طریق توثیقات عام و... به علت اختلاف علماء در پذیرش یا ردّ این توثیقات، فاقد اعتبار علمی کافی است.

کلیدواژه‌ها


منابع
[1]. ابن بابویه، محمدبن­علی (1403)‏. معانی­الأخبار. محقق/ مصحح: علی اکبر غفاری، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم.
[2]. ــــــــــــــــ (1413)‏. من لا یحضره­الفقیه‏. محقق / مصحح: علی اکبر غفاری، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم.
[3]. باقری، حمید؛ معارف، مجید (1391). «کارکردهای نقد متنی احادیث نزد محدثان متقدم امامی». مجلۀ پژوهش­های قرآن و حدیث، سال 45، شمارۀ1، بهار و تابستان، صص39-70.
[4]. ــــــــــــــ (1391). «نقد و بررسی معیارهای احراز صدور حدیث نزد متقدمان و متأخران شیعه». تهران، دانشکدۀ الهیات دانشگاه تهران.
[5]. ترابی شهرضایی، اکبر (1394). پژوهشی در علم رجال. قم، مرکز بین‌المللی ترجمه و نشر المصطفی(ص).
[6]. جیلانی، رفیع­الدین محمدبن­محمد مؤمن (1387). الذریعة إلی حافظ الشریعه: شرح أصول الکافی جیلانی. محقق / مصحح: محمد حسین درایتی، قم، دارالحدیث.
[7]. حر عاملی، محمدبن­حسن‏ (1409). وسائل الشیعه فی تحصیل مسائل الشریعه. محقق/ مصحح: مؤسسۀ آل­البیت(ع)، قم، مؤسسۀ آل­البیت(ع).
[8]. ‏شیخ حرعاملی، محمدبن­حسن (1414)‏. هدایة الأمه إلی أحکام الأئمه(ع). ‏محقق/ مصحح: آستان قدس رضوی، بنیاد پژوهش‏های اسلامی، گروه حدیث، مشهد، آستانه الرضویه­ المقدسه، مجمع البحوث­الإسلامیه.
[9]. طوسی، محمدبن­حسن‏ (1390)‏.  الإستبصار فیما اختلف من الأخبار. محقق / مصحح: خرسان حسن­الموسوی‏، تهران، دارالکتب­الإسلامیه.
[10]. ــــــــــــــ (1407). تهذیب الأحکام. محقق / مصحح: خرسان حسن الموسوی‏، تهران، دار الکتب الإسلامیه.
[11]. ــــــــــــــ (1417).  العده فی اصول الفقه. تحقیق: محمد رضا انصاری قمی، قم، نشر ستاره.
[12]. ــــــــــــــ (1420). الفهرست. قم، کتابخانۀ محقق طباطبایی
[13]. عبدالمنعم، محمود عبدالرحمن (1419). معجم­المصطلحات و الألفاظ­الفقهیه. قاهره / مصر، دارالفضیله.
[14]. فضلی، عبدالهادی (1416).اصول الحدیث. بیروت، مؤسسه ام­القری و التحقیق والنشر.
[15]. کشی، محمد بن عمر(1409). رجال الکشی: إختیار معرفه­الرجال‏. محقق/ مصحح: محمدبن­ حسن طوسی، حسن مصطفوی، مشهد، مؤسسۀ نشر دانشگاه مشهد.
[16]. کلینی، محمدبن­یعقوب­بن­اسحاق(ق)‏. الکافی. تهران، دارالکتب­الإسلامیه.
[17]. مجلسی، محمد باقر (1403). بحار الأنوار. بیروت، دارإحیاء التراث­العربی. ‏
[18]. مسعودی، عبدالهادی (1389).  وضع و نقد حدیث. تهران، سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه ها (سمت) و دانشکدۀ علوم حدیث.
[19]. مصطفوی، حسن (1368)‏. التحقیق فی کلمات­القرآن­الکریم. تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
[20]. مظفر، محمدرضا (1419). اصول­الفقه. قم، مؤسسۀ مطبوعاتی اسماعیلیان.
[21]. معارف، مجید(1374).  پژوهشی در تاریخ حدیث شیعه از آغاز تا پایان قرن پنجم. تهران، موسسه فرهنگی و هنری ضریح .
[22]. میرداماد، محمدباقربن­محمد(1311). الرواشح السماویه فی شرح الأحادیث الإمامیه. قم، دارالخلافه.
[23]. نائینی، محمد حسین(1376). فوائدالاصول. قم، ‏مؤسسۀ النشرالاسلامی­التابعه لجامعه­المدرسین. ‏
[24]. نجاشی، احمدبن­علی(1365)‏. الرجال. قم، ‏مؤسسۀ النشرالاسلامی­التابعه لجامعه­المدرسین.
[25]. نوری، حسین ‏(1408). خاتمه مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل.  ‏محقق / مصحح: مؤسسۀ آل­البیت(ع)، قم، مؤسسۀ آل البیت علیهم السلام.‏
[26]. ـــــــــــــــ (1375). لؤلؤ و مرجان. تحقیق و ویرایش: ‏حسین استادولی، تهران، دارالکتب­الاسلامیه.
[27]. واسطی بغدادی، احمدبن­حسین(1364). ‏ الرجال (لابن­الغضائری). محقق/ مصحح: محمدرضا حسینی، قم، دارالحدیث.