جایگاه حدیث در فهم قرآن؛ مقارنه و تطبیق آراء میرزا مهدی اصفهانی و اخباریان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه تهران

2 دانشجوی دکتری علوم قرآن و حدیث دانشگاه تهران

3 استاد گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه تهران

چکیده

میرزا مهدی اصفهانی، مؤسس مکتب معارف خراسان، موسوم به «تفکیک»، علاوه بر دارا بودن اجتهاد مطلق و تبحر در علوم عقلی، یکی از قرآن‌پژوهان معاصر نیز به حساب می‌آید. دلیل این مدعا وجود آثاری از ایشان در حوزۀ قرآن همچون معارف القرآن، رسالۀ شاهزاده افسر، رسالة فی وجه اعجاز کلام الله المجید و ... است. وی دیدگاه‌های معارفی خود را بر آیات و روایات بنا نهاد و همین گرایش به نقل، سبب شده وی را که نخستین مروج مکتب اصولی میرزای نائینی در ایران است، در جرگۀ اخباریان به شمار آورند. اخباریان، اصول فقه را متخذ از عامه دانسته و آن را روشی برای رهیافت به معارف قرآنی نمی‌دانند. همچنین برخی اخباریان قائل به حجیت نصوص نبوده و ظواهر قرآن کریم را نیز حتی بعد از فحص از قرائن منفصله حجّت نمی‌شمارند ولی میرزای اصفهانی قائل به حجیت آن است. لذا دیدگاه وی در فهم قرآن کریم تفاوت بنیادینی با دیدگاه اخباریان دارد و نمی‌توان وی را از اخباریان به شمار آورد. در این مقاله دیدگاه وی دربارۀ جایگاه حدیث در فهم قرآن به تفصیل با رویکرد اخباریان تطبیق داده شده و وجوه تفاوت آن بیان شده است.

کلیدواژه‌ها


[1]. استرآبادی، محمدامین (1424). الفوائد المدنیة. قم، مؤسسة النشر الإسلامی التابعة لجماعة المدرسین.
[2]. اسلامی، حسن (1390). رؤیای خلوص بازخوانی مکتب تفکیک. قم، بوستان کتاب.
[3]. آقا بزرگ تهرانی (1430). نقباء البشر فی قرن الرابع عشر. بیروت، داراحیاء التراث العربی.
[4]. بحرانی، شـیخ یوسـف (١٤٠٥). الحـدائق النّاضـرة فـی احکـام عتـرة الطّـاهرة. بیروت، دارالاضواء.
[5]. بنی هاشمی، سید محمّد (1395). شرح محتوایی رسالۀ قرآنی تبارک. تهران، منیر.
[6]. تولایی، شیخ محمود، مادة عالم التشریع و صورته. نسخۀ خطی، کتابخانۀ آستان قدس رضوی.
[7]. جمعی از نویسندگان (1394). احیاگر حوزۀ خراسان. تهران، انتشارات آفاق.
[8]. حر عاملی، محمد بن حسن‏ (؟). الفوائد الطوسیة. بی‌جا، بی‌نا.
[9]. حکیمی، محمدرضا (1393). مکتب تفکیک. قم، دلیل ما.
[10]. سروش، جمال (1395). عقل در حکمت متعالیه و مکتب تفکیک. قم، مؤسسۀ آموزشی پژوهشی امام خمینی(ره).
[11]. شاهرودی، محمدرضا (1391). «اعتبارسنجی ظواهر آیات قرآن از منظر أخباریون». مجلۀ فقه و مبانی حقوق اسلامی، تهران، شمارۀ 2، پاییز و زمستان.
[12]. شریفی، محمد (1393). تحلیل و نقد دیدگاه ها اخباریان در حوزۀ تفسیر و علوم قرآنی. دانشگاه تهران.
[13]. طارمی، حسن (1391). «جستاری در باب اخباریگری و نسبت آن با رهیافت‏ و منظومۀ معرفتی میرزا مهدی غروی اصفهانی: بخش یکم»‏. مجلۀ سفینه، شمارۀ 34، بهار.
[14]. طباطبایی، سید محمد کاظم (1390). تاریخ حدیث. قم، دارالحدیث.
[15]. غروی اصفهانی، میرزا مهدی. اساس معارف القرآن. نسخۀ خطی نمازی شاهرودی.
[16]. ـــــــــــــ . الاصول الوسیط. نسخۀ خطی علی اکبر صدرزاده.
[17]. ـــــــــــــ . المواهب السنیّه. نسخۀ خطی علی اکبر صدرزاده.
[18]. ـــــــــــــ . بعد ما عرفت. نسخۀ خطی علی اکبر صدرزاده.
[19]. ـــــــــــــ . مصباح الهدی. نسخۀ خطی علی اکبر صدرزاده.
[20]. فیض کاشانی، محسن (1349). حق المبین فی تحقیق کیفیة التفقه فی الدین. تهران، سازمان چاپ دانشگاه.
[21]. ـــــــــــــــــ (1387). الاصول الاصلیة. تهران، مدرسۀ عالی شهید مطهری.
[22]. قیصری، احسان (1367). دایرة المعارف بزرگ اسلامی،‌ مدخل اخباریان. تهران، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی.
[23]. ملکی میانجی، محمدباقر. تقریرات اصول فقه. نسخۀ خطی.
[24]. نمازی شاهرودی، شیخ علی (1409). مستدرک سفینة البحار. تهران، مؤسسۀ بعثت.