تحلیل انتقادی دیدگاه یوری روبین در اقتباس آیۀ «کُونُوا قِرَدَةً خاسِئینَ» از کتاب مقدس

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه علوم قرآن و حدیث پردیس فارابی دانشگاه تهران

2 دانشیار گروه علوم قران و حدیث پردیس فارابی دانشگاه تهران

3 دانشجوی کارشناسی ارشد علوم قران و حدیث پردیس فارابی دانشگاه تهران

چکیده

یوری روبین در پژوهش خود با عنوان «بوزینگانی رانده­شده باشید: مسخ بنی­اسرائیل به بوزینه و پس­زمینۀ کتاب مقدس و میدراشی آن» بر پایۀ ادلّه و شواهدی و با استفاده از روش مقایسه‌ای‌‌ ـ تحلیلی، داستان مسخ شدن «اصحاب سبت» در قرآن را برگرفته از داستان «منّ و سلوی» در کتاب مقدس دانسته است. پژوهش حاضر با روش تحلیلی‌ ـ انتقادی به ارزیابی دیدگاه­ها و مستندات روبین پرداخته و ضمن ردّ ادّعای وی با استفاده از آیات قرآن و روایات کتاب مقدس، تمایز داستان­های مذکور را اثبات نموده است. ادّعای روبین در اقتباس آیۀ «کُونُوا قِرَدَةً خاسِئینَ» متأثر از پیش­فرض وحیانی نبودن قرآن و اقتباس آن از عهدین است که سبب شده وی این داستان قرآنی را انعکاسی از داستان کتاب مقدس بداند. روبین بدون مراجعه به منابع تفسیری اسلامی و صرفاً با استفاده از کتاب مقدس و میدراش، مقایسۀ صوری میان این آیه و داستان منّ و سلوای کتاب مقدس انجام داده و به همسانی آن دو رأی داده است. این در حالی است که به لحاظ تاریخ­گذاری، این دو واقعه متمایز از یکدیگر بوده و این تطبیق مخالف تاریخ و بافت داستانی ‌‌آن‌ها است.

کلیدواژه‌ها


[1]. قرآن کریم.
[2]. کتاب مقدس. ترجمۀ قدیم و ترجمۀ تفسیری.
[3]. آلوسی، سید محمود (1403ق). روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم. تحقیق علی عبدالباری عطیه، بیروت، دار الکتب العلمیه.
[4]. ابن ابی حاتم، عبدالرحمن بن محمد (1419ق). تفسیر القرآن العظیم. تحقیق اسعد محمد طیب، ریاض، مکتبة نزار مصطفی الباز.
[5]. ابن سیده، علی بن اسماعیل (1421ق). المحکم و المحیط الأعظم. تحقیق عبدالحمید هنداوی، بیروت، دارالکتب العلمیه.
[6]. ابن عاشور، محمد بن طاهر (؟). التحریر و التنویر. بیروت، مؤسسة ­التاریخ.
[7]. ابن عطیه اندلسی، عبدالحق (1422ق). المحرّر الوجیز فی تفسیر الکتاب العزیز. تحقیق عبدالسلام عبدالشافی محمد، بیروت، دارالکتب العلمیه.
[8]. ابن کثیر، اسماعیل بن عمر (1419ق). تفسیر القرآن العظیم. تحقیق محمد حسین شمس­الدین، بیروت، دارالکتب العلمیّه.
[9]. ابن منظور، محمد بن مکرم (1414ق). لسان­العرب. تحقیق جمال­الدین میردامادی، بیروت، دارالفکر للطباعة و النشر و التوزیع.
[10]. ابوالفتوح رازی، حسین بن علی (1408ق). روض الجنان و روح الجنان فی تفسیرالقرآن. مشهد، بنیاد پژوهش­های اسلامی آستان قدس رضوی.
[11]. ابوحیان اندلسی، محمد بن یوسف (1420ق). البحر المحیط فی التفسیر. تحقیق صدقی محمد جمیل، بیروت، دارالفکر.
[12]. ازدی، عبدالله بن محمد (1387ش). کتاب الماء. تحقیق محمدمهدی اصفهانی، تهران، مؤسسه مطالعات تاریخ پزشکی، طب اسلامی و مکمّل.
[13]. بدوی، عبدالرحمان (1383ش). دفاع از قرآن در برابر آرای خاورشناسان. ترجمۀ سیدحسین سیّدی، مشهد، به نشر.
[14]. بغدادی، علاءالدین علی بن محمد (1415ق). لباب التأویل فی معانی التنزیل. تحقیق محمد علی شاهین، بیروت، دارالکتب العلمیه.
[15]. بغوی، محمد بن مسعود (1420ق). معالم التنزیل فی تفسیر القرآن. تحقیق عبدالرزاق المهدی، بیروت، دار احیاء التراث العربی.
[16]. بلاغی، سیدحجت­الله (1386ش). حجة التفاسیر و بلاغ الإکسیر. قم، انتشارات حکمت.
[17]. بیضاوی، عبدالله بن عمر (1418ق). انوارالتنزیل و اسرار التأویل. تحقیق محمد عبدالرحمن المرعشلی، بیروت، دار احیاء التراث العربی.
[18]. ثعلبی نیشابوری، ابواسحاق احمد بن ابراهیم (1422ق). الکشف و البیان عن تفسیر القرآن. تحقیق ابومحمد بن عاشور، بیروت، دار احیاء التراث العربی.
[19]. جوادی آملی، عبدالله (1378-1397ش). تفسیر تسنیم. قم، اسراء.
[20]. جوهری، اسماعیل بن حماد (1404ق). الصحاح. تحقیق احمد عبدالغفور عطار، بیروت، دارالعلم للملایین.
[21]. حقی بروسوی، اسماعیل (؟). روح البیان. بیروت، دارالفکر.
[22]. حمیری، نشوان بن سعید (1420ق). شمس العلوم و دواء کلام العرب من الکلوم. تحقیق مطهر بن علی اریانی، حسین عمری و یوسف محمد عبدالله، دمشق، دارالفکر.
[23]. راغب اصفهانی، حسین بن احمد (1412ق). المفردات، تحقیق صفوان عدنان داوودی، بیروت، دارالقلم.
[24]. زمانی، محمدحسن (1385ش). مستشرقان و قرآن. قم، بوستان کتاب.
[25]. زمخشری، محمود (1407ق). الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل. بیروت، دارالکتب العربی.
[26]. صادقی تهرانی، محمد (1365ش). الفرقان فی تفسیر القرآن. قم، انتشارات فرهنگ اسلامی.
[27]. طباطبایی، سید محمدحسین (1417ق). المیزان فی تفسیر القرآن. قم، دفتر انتشارات اسلامی جامعۀ‏ مدرسین حوزه علمیه قم‏.
[28]. طبرسی، فضل بن حسن (1372ش). مجمع­البیان لعلوم القرآن. تهران، انتشارات ناصرخسرو.
[29]. طبری، محمد بن جریر (1412ق). جامع البیان عن تأویل آی القرآن. بیروت، دارالمعرفه.
[30]. طوسی، محمد بن حسن (؟)، التبیان فی تفسیر القرآن. بیروت، دار احیاء التراث العربى‏.
[31]. عیاشی، محمد بن مسعود (1380ش)، التفسیر. تحقیق سیدهاشم رسولی محلاتی، تهران، چاپخانه علمیّه.
[32]. فخر رازی، محمد بن عمر (1420ق). مفاتیح الغیب. بیروت، دار احیاء التراث العربی.
[33]. فیض کاشانی، مولی محسن (1415ق). تفسیر الصافی. تحقیق حسین اعلمی، تهران، انتشارات صدر.
[34]. قرشی بنایی، علی­اکبر (1412ش). قاموس قرآن. تهران، دارالکتب الاسلامیه.
[35]. قرطبی، محمد بن احمد (1364ش). الجامع لأحکام القرآن. تهران، انتشارات ناصرخسرو.
[36]. مجلسی، محمدباقر (1403ق). بحارالانوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار. بیروت، دار احیاء التراث العربی.
[37]. مصطفوی، حسن (1368ش). التحقیق فی کلمات القرآن الکریم. تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
[38]. مغنیه، محمدجواد (1424ق). تفسیر الکاشف. تهران، دارالکتب الاسلامیه.
[39]. مقاتل بن سلیمان (1423ق). تفسیر مقاتل بن سلیمان. تحقیق عبدالله محمود شحاطه، بیروت، دار احیاء التراث العربی.
[40]. مکارم شیرازی، ناصر و همکاران (1374ش). تفسیر نمونه. تهران، دارالکتب الاسلامیه.
[41]. میبدی، رشیدالدین احمد بن محمد (1371ش). کشف الأسرار و عدة الأبرار. تهران، انتشارات امیرکبیر.
[42]. هاکس، مستر (1377ش). قاموس کتاب مقدس. تهران، انتشارات اساطیر.
[43]. Cuypers, Michel, the Banquet: A Reading of the Fifth Sura of the Qurʾān (Miami, 2009), 290–1.
[44]. Hirschfeld, Hartwig, New Researches into the Composition and Exegesis of the Qoran (London, 1902), 108.
[45]. Reynolds, Gabriel Said, The Qurʾān and Its Biblical Subtext (London and New York, 2010), 106–17.
[46]. Rubin, Uri, “Apes, Pigs And The Islamic Identity”, Israel Oriental Studies 17 (1997), 89-105.
[47]. Rubin, Uri, “Become you apes, repelled!” (Quran 7:166): The transformation of the Israelites into apes and its biblical and midrashic background, London, Bulletin of SOAS, 78, 1 (2015), 25–40.
[48]. Speyer, Heinrich, Die biblischen Erzählungen im Qoran (repr. Hildesheim, 1961), 313–14.