دلالت آیات و روایات بر ناروا بودن کشتار جمعی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه معارف اسلامی دانشگاه شهیدبهشتی

چکیده

از موضوعات مهمّی که مورد توجّه حقوق‌دانان قرار دارد، حفظ جان انسان‌های بی‌گناه در هنگامۀ درگیری‌های نظامی است. از آنجا که اغلب تلفات جنگ‌ها مربوط به انسان‌هایی است که مستحقّ مرگ نیستند، نهادهای حقوقی در سال‌های اخیر، تلاش فراگیری برای توقّف کشتارجمعی نموده‌اند. آنچه در اسناد بین‌المللی راجع به ممنوعیّت کشتارجمعی ملاحظه می‌شود، این واقعیّت است که در صورت عدم تفکیک انسان‌ها ، افرادی که نقشی در جنگ ندارند، کشته می‌شوند. بنابراین ضروری است که در هر حمله‌ای، تفکیک کاملی برای مشخص شدن اهداف نظامی و غیر نظامی انجام شود. این اصل تفکیک که در اسناد حقوق بین‌الملل سابقه‌ای نه چندان دور دارد، در آیات قرآن کریم و بیان پیامبر(صلی‌الله علیه و آ‌له) و اهل‌بیت(علیهم‌السلام) مورد تأکید قرار گرفته است. یکی از شواهد قرآنی دربارۀ اصل تفکیک و منع کشتار جمعی، آیۀ بیست و پنجم از سورۀ فتح است که به اصل یاد شده با تعبیر «لَوْ تَزَیَّلُوا لَعَذَّبْنَا الَّذینَ کَفَرُوا مِنْهُمْ» اشاره دارد.

کلیدواژه‌ها


]1 .[قرآن کریم.
]2 .[ابن أبی‌شیبة الکوفی، عبد الله بن محمد (1409). المصنف. بیروت، دار الفکر للطباعة و النشر و التوزیع.
]3 .[ابن ادریس حلّی (1410). السرائر. قم، مؤسسة النشر الاسلامی.
]4 .[ابن شعبه حرّانی، حسن بن علی (‏1404).‏ ‏تحف العقول عن آل الرسول. قم،‏‏ انتشارات جامعۀ مدرسین.
]5 .[ابن عبد البر، یوسف بن عبد اللّه (2000م). الاستذکار. بیروت، دار الکتب العلمیه.
]6 .[ابن قتیبه دینوری (1410). الإمامة و السیاسه. بیروت، دارالأضواء.
]7 .[ ابن کثیر، اسماعیل بن عمرو (1419).تفسیر القرآن العظیم. بیروت، دار الکتب العلمیه.
]8 .[برقی، احمد بن محمد بن خالد (1371). المحاسن. قم، دار الکتب الإسلامیه.
]9 .[ثقفی کوفی‏، ابو اسحاق ابراهیم بن محمد (1353). الغارات. تهران، نشر انجمن آثار ملی.
]10 .[خوئی، سیدابوالقاسم (۱۴۱۰). منهاج الصالحین. قم، نشر مدینة العلم.
]11 .[دهخدا، علی اکبر (1377). لغت نامۀ دهخدا. تهران، انتشارات دانشگاه تهران.
]12 .[راغب اصفهانی، حسین بن محمد (1412). المفردات فی غریب القرآن‏. دمشق،دارالعلم الدار الشامیه.
]13 .[زمخشری، محمود بن عمر (1407). الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل. بیروت، دارالکتاب العربی.
]14 .[سجستانی، ابو داود سلیمان بن اشعث (1410). سنن ابی داود، بیروت، دارالفکر.
]15 .[سید رضی، ابو الحسن محمد بن حسین بن موسی (بی‌تا). نهج البلاغة. قم، دارالهجره.
]16 .[سیوطی، جلال الدین عبدالرحمن بن ابی بکر (1404). الدر المنثور فی تفسیر المأثور. قم‏،کتابخانۀ آیة الله مرعشی نجفی‏.
]17 .[شهید اول، محمدبن مکی العاملی (۱۴۱۷). الـدروس الشرعـی‍ة فی فقـه الامامـیه. قم، مؤسسة النشر الاسلامی التابع‍ة لجامع‍ة المدرسین.
]18 .[شهید ثانی، زین الدین علی بن احمد العاملی (1413). مسالک الافهام. قم، مؤسسة المعارف الاسلامیه.
]19 .[صدوق، محمد بن علی بن حسین بن بابویه (بی تا).علل الشرائع.‏ قم‏، انتشارات داوری‏.
]20 .[ ــــــــــ  (1395). کمال الدین و تمام النعمة. قم،‏ دار الکتب الاسلامیه.‏
]21 .[ضیائی بیگدلی، محمدرضا (1373). حقوق جنگ. تهران، انتشارت دانشگاه علامه طباطبایی.
]22 .[طباطبایی، سیّد محمّد حسین (1417).المیزان فی تفسیر القرآن. قم، دفتر انتشارات اسلامی جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیه قم.
]23 .[طبری، ابوجعفر محمد بن جریر (1412). جامع البیان فی تفسیر القرآن. بیروت، دار المعرفه.
]24 .[طریحی، فخر الدین (1408). مجمع البحرین. قم، مکتب النشر الثقافة الإسلامیه.
]25 .[طوسی، محمد بن حسن (بی‌تا). التبیان فی تفسیر القرآن. بیروت، دار احیاء التراث العربی.
]26 .[ــــــــــــــــ (1365). تهذیب الأحکام‏. تهران، دار الکتب الإسلامیه.
]27 .[ـــــــــــــــ (بی‌تا). النهایة فی مجرد الفقه و الفتاوی. قم، انتشارات قدس محمدی.
]28 .[فخر رازی، محمّد بن عمر (1420). مفاتیح الغیب‏. بیروت‏، دار إحیاء التراث العربی.
]29 .[قرطبی، محمد بن احمد (1364). الجامع لأحکام القرآن. تهران، انتشارات ناصر خسرو.
]30 .[قمی، علی بن ابراهیم‏ (1367). تفسیر قمی. قم‏،‏ دار الکتاب.
]31 .[کلینی، محمد بن یعقوب (1365). الکافی. تهران، دار الکتب الاسلامیه.
]32 .[متقی هندی، علی بن حسام الدین (1409). کنز العمّال فی سنن الاقوال و الافعال. بیروت، موسسه الرساله.
]33 .[مسلم بن حجّاج (1403). صحیح مسلم. بیروت، دارالفکر.
]34.[ ممتاز، جمشید (1377). حقوق بین‌الملل سلاح‌های کشتار جمعی. ترجمۀ امیرحسین رنجبریان، تهران، نشردادگستر.
]35 .[نجفی، محمدحسن بن باقر (بی تا). جواهر الکلام فی شرح شرایع الاسلام. بیروت، داراحیاءالتراث العربی.
]36 .[واحدی، علی بن احمد (1411). اسباب نزول القرآن. بیروت، دار الکتب العلمیه.