بررسی سندی و دلالی حدیث «أُمِرْتُ أَنْ أُقَاتِلَ النَّاس...»

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه کاشان،

2 دانشجوی دکتری علوم قرآن و حدیث دانشگاه کاشان

چکیده

حدیث «أُمِرْتُ أَنْ أُقاتِلَ الناس...» از جمله مهم‌ترین مستندات احکام جهاد به شمار می‌آید. مستشرقان و تکفیرگرایان با استناد به این حدیث ـ و البته سایر ادله ـ جهاد در اسلام را خشونت‌بار معرفی می‌کنند لکن واکاوی سندی این حدیث بیانگر مخدوش بودن آن است. برخی منابع رجالی نشان می‌دهد در هر یک از طرق این حدیث، افراد ضعیف، متهم به کذب و یا کسانی وجود دارند که دربارۀ آنها توصیفی وارد نشده است. در این مقاله بررسی رجالی بیشتری با نگاه به مبانی شیعی صورت پذیرفته است. همچنین بررسی محتوایی حدیث در قالب عرضۀ حدیث بر قرآن و سیرۀ پیامبر(ص) و نیز تحلیل واژگان حدیث، حاکی از معنایی متفاوت از فهم رایج آن است. به علاوه توجه به روح حاکم بر آیات قتال در قرآن و دفاع از مظلومان و سرزمین‌های اسلامی در کنار اولویت صلح و مدارا، مؤلفه‌های دیگری است که به لحاظ محتوایی حدیث یاد شده را بی‌اعتبار می‌کند. همچنین با وجود تواتر حدیث مذکور نزد اهل سنت، در مجامع حدیثی مشهور شیعه ذکری از آن به میان نیامده است و تنها فقها بدان استناد کرده‌اند.

کلیدواژه‌ها


[1]. قرآن مجید.
[2]. ابن جوزی، عبد الرحمن بن علی (1406). الضعفاء و المتروکون. تحقیق: عبد الله القاضی، بیروت، دار الکتب العلمیه.
[3]. ابن العربی، محمد بن عبدالله بن ابوبکر (؟). احکام القرآن. بی‌جا.
[4]. ابن حبان، محمد (1396). المجروحین من المحدثین. حلب، دار الوعی.
[5]. ابن قدامه، عبد الله بن احمد (1405). المغنی. بیروت، دار الفکر.
[6]. ابن کثیر الدمشقی، اسماعیل بن عمرو (1419) . تفسیر القرآن العظیم. بیروت، دار الکتب العلمیه.
[7]. ـــــــــــ (1407). البدایة و النهایه. بیروت، دار الفکر.
[8]. ابن ماجه، محمد بن یزید، (؟). سنن ابن ماجه، تحقیق، محمد فؤاد عبد‌الباقی، بیروت، دارالفکر.
[9]. ابن هشام، (؟). السیرة النبویة. بیروت، دار‌المعرفه.
[10]. ابوداود، سلیمان بن اشعث (1430). سنن ابی داوود. تحقیق: شعیب الارناؤوط، دار الرسالة العلمیه.
[11]. احمد بن حنبل، (1421). المسند. تحقیق: شعیب الارناؤوط، موسسة الرسالة.
[12]. بخاری، محمد بن اسماعیل (1407). صحیح البخاری. تحقیق: مصطفی دیب البغا، بیروت، دار ابن کثیر.
[13]. البوطی، محمد سعید رمضان (1424). الجهاد فی الاسلام کیف نفهمه و کیف نمارسه. دمشق، دار الفکر.
[14]. بیهقی، ابوبکر (1405)، دلائل النبوة، تحقیق: عبد المعطی قلعجی، بیروت، دار الکتب العلمیه.
[15]. جصاص، احمد بن علی (1405). احکام القرآن. تحقیق: محمد صادق قمحاوی، بیروت، دار احیاء التراث العربی.
[16]. جمعی از مولفان، (؟). مجله فقه اهل بیت علیهم السلام. قم، مؤسسۀ دائرة المعارف فقه اسلامی بر مذهب اهل‌بیت(ع).
[17]. جوادی آملی، عبدالله (1388). روابط بین الملل در اسلام. قم، مرکز نشر اسراء.
[18]. حلّی، حسن بن یوسف (1414). تذکرة الفقهاء. قم، موسسه آل‌البیت.
[19]. حلّی، جعفر بن حسن (1408). شرائع الإسلام فی مسائل الحلال و الحرام . قم، مؤسسۀ اسماعیلیان، چ2.
[20]. خطیب بغدادی، احمد بن علی (1417). تاریخ بغداد، تحقیق: مصطفی عبد القاذر عطاء، بیروت، دارالکتب العلمیه.
[21]. خوئی، ابو القاسم (1403). معجم رجال الحدیث، قم، منشورات مدینة العلم، چ3.
[22]. دروزه، محمد عزت (1988). الجهاد فی سبیل الله. بیروت، المکتبة العصریه للطباعة و النشر و التوزیع.
[23]. ذهبی، محمد بن احمد (1427). سیر اعلام النبلاء. قاهره، دار الحدیث.
[24]. ـــــــــــ (1995). میزان الاعتدال. تحقیق: علی محمد معوض، بیروت، دار الکتب العلمیه.
[25]. رفعت، سید احمد (2014). النبی المسلح ـ الوثائق السریة للحرکات الاسلامیة فی مصر (الرافضون)، بی‌جا، چ2.
[26]. الزحیلی، وهبه (1401). آثار الحرب فی الفقه الاسلامی. دمشق، دار الفکر، چ3
[27]. زینی دحلان (؟). احمد، الدرر السنیة فی الرد علی الوهابیة. قاهره، دار جوامع الکلم.
[28]. سرخسی، شمس الدین محمد (1971). السیرالکبیر. قاهره، معهد المخطوطات بجامعة الدول العربیه.
[29]. سعید، ادوارد (1377). شرق شناسی. ترجمه: عبدالرحیم گواهی، دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
[30]. شافعی، محمد بن ادریس (1410). الأم. بیروت، دارالمعرفه.
[31]. شربینی، محمد بن احمد خطیب (1415). مغنی المحتاج إلى معرفة معانی ألفاظ المنهاج. بیروت، دار الکتب العلمیه.
[32]. شهید ثانی، زین الدین بن علی (1413). مسالک الافهام إلی تنقیح شرائع الإسلام. قم، موسسة المعارف الاسلامیه.
[33]. ـــــــــــ (1410 ).‌ الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة. قم، کتابفروشی داوری.
[34]. ـــــــــــ (1402). روض الجنان فی شرح ارشاد الاذهان. قم، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی.
[35].  شیرین کار موحد، محمد (1392). بررسی سیر تحول آراء مفسران سدۀ اخیر در آیات جهاد، قم، پایان نامه ارشد، دانشگاه مفید
[36]. شیرین کار موحد، محمد و اکبری، محسن (1395). «بازخوانی آراء مفسران سدۀ اخیر در آیات جهاد». مطالعات تفسیری، سال هفتم، پاییز، شماره27.
[37]. صالحی نجف آبادی، نعمت الله (1382). جهاد در اسلام. تهران، نشر نی.
[38]. صدوق، محمدبن علی بن بابویه (1404). عیون اخبار الرضا. بیروت، موسسة الاعلمی للمطبوعات.
[39]. ـــــــــــ (1406). ثواب الاعمال و عقاب الاعمال. قم، دار الشریف الرضی للنشر،  چ2.
[40]. طباطبایی، سید محمد‌حسین (1417). المیزان فی تفسیر القرآن. قم، دفتر انتشارات اسلامی جامعۀ‏ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم، چ 5.
[41]. طوسی، محمد بن حسن (1417). الفهرست. تحقیق: جواد قیومی، قم، نشر فقاهت
[42]. ـــــــــــ (1407). تهذیب الاحکام. تهران، دار الکتب الاسلامیه، چ4.
[43]. ـــــــــــ (1407).کتاب الخلاف. قم، دفتر انتشارات اسلامی.
[44]. ـــــــــــ (‌1387). المبسوط فی فقه الامامیه. تهران، المکتبة المرتضویة لإحیاء الآثار الجعفریة.
[45]. عبد‌المحمدی، حسین (1391). «نقدی بر دیدگاه مستشرقان دربارۀ نقش جهاد در گسترش اسلام». فصلنامۀ علمی پژوهشی تاریخ، فرهنگ و تمدن اسلامی، سال سوم، تابستان، شماره7، صص7-26.
[46]. عسقلانی، احمد بن علی بن حجر (1390). لسان المیزان. بیروت، موسسة الأعلمی للمطبوعات.
[47]. ـــــــــــ (1379). فتح الباری. بیروت، دار المعرفه.
[48]. عمید زنجانی، عباسعلی(1421). فقه سیاسی. تهران، انتشارات امیر کبیر.
[49]. العینی، بدر الدین(؟). عمدة القاری. بیروت، دار احیاء التراث العربی.
[50]. فرج، محمد عبد السلام (؟). الفریضة الغائبه. بی‌جا.
[51]. فضل الله، سید محمد حسین (1416). کتاب الجهاد. بیروت، دارالملاک للطباعة و النشر و التوزیع.
[52]. قرافی، احمد بن ادریس (1994). الذخیرة. تحقیق: محمد بوخبزه، بیروت، دار الغرب الاسلامی.
[53]. قرضاوی، یوسف (۱۴۳۰). فقه الجهاد. قاهره، مکتبه وهبه.
[54]. قرطبی، محمد بن احمد بن رشد (1408). البیان و التحصیل. بیروت، دار الغرب الاسلامی.
[55]. قمی، علی بن ابراهیم (1367). تفسیر قمی. قم، دار الکتاب.
[56]. کلینی، محمد بن یعقوب (1429). الکافی. قم، دار الحدیث للطباعة و النشر.
[57]. ماوردی، ابو الحسن علی بن محمد (1419). الحاوی الکبیر. بیروت، دارالکتب العلمیه.
[58]. مغربی، نعمان بن محمد ( 1385). دعائم الاسلام. قم، موسسة آل‌البیت علیهم السلام، چ2.
[59]. مقریزی، احمد بن علی (1420). امتاع الأسماع. بیروت، دار الکتب العلمیه.
[60]. مؤدب، سید رضا و حسین ستار (1393). «بررسی نقش روات مشترک در اخبار منتقله»، حدیث پژوهی، سال ششم، بهار و تابستان، شماره 11، صص207ـ238.
[61]  مهدوی راد، محمد‌علی، (1390). جریان شناسی اخبار موضوعه، جزوۀ درسی دوره دکتری.
[62]. نجاشی، احمد بن علی (1365). رجال النجاشی. قم، موسسة النشر الإسلامی التابعة لجامعة المدرسین.
[63].  نسائی، احمد بن شعیب (1405). الضعفاء و المتروکون. تحقیق: بوران الضناوی، بیروت، موسسة الکتب الثقافیه.
[64]. ـــــــــــ (1406). السنن الکبری. تحقیق: عبد الفتاح ابوغده، حلب، مکتب مطبوعات الاسلامیه.
[65]. نیشابوری، مسلم بن حجاج (؟). صحیح مسلم. بیروت، دار الجیل ـ دار الآفاق الجدیده.
[66]. واقدی، محمد بن عمر (1409). المغازی. بیروت، موسسة الاعلمی.
[67]. یعقوبی، احمد بن ابی یعقوب (؟). تاریخ الیعقوبی. بیروت، دار صادر.    
[68]. Mcauliffe, Jane Damen, (2002). Encyclopaedia of the Quran, Leiden, boston64