بازسازی کتاب الحج معاوﯾﺔ بن عمار و ارزیابی طرق روایت آن با تأکید بر احادیت زیارت

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استاد گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه تهران

2 دانشیار بنیاد دایرة المعارف اسلامی

3 دکتری علوم قرآن و حدیث پژوهشکدۀ نهج البلاغه

چکیده

 



کتاب الحج نوشتۀ معاویة بن عمار ـ از اصحاب مورد اعتماد امام صادقعلیه­السلام ـ از اصولی است که در تألیف کتاب‌های متقدمان امامیه در موضوع حج مورد استفاده قرار گرفته است. به مناسبتِ اعمال حج، زیارت رسول خدا صلی­الله­علیه­و­آله و اعمال سایر اماکن متبرکۀ مدینه نیز در این کتاب وجود داشته است. شناسایی احادیث این کتاب در موضوع زیارت که در کتاب‌های موجود متقدمان امامیه ـ به خصوص الکافی، الفقیه، کامل الزیارات و تهذیب ـ باقی مانده و ارزیابی سندی آن‌ها، هدف این نوشتار است. این کار با بررسی اسناد این احادیث در کتاب‌های موجود و مقایسۀ آن‌ها با طرق منابع مفقود در کتاب‌های فهرست انجام می­شود. نقل این احادیث از کتاب معاویة بن عمار با توجه به وثاقت او و اعتبار طرق کتابش، بر خلاف برخی ادعاها[1] نشانۀ اصالت زیارت رسول خدا صلی­الله­علیه­و­آله، دعا نزد قبر ایشان، تبرک به قبر و توسل به آن حضرت و مشروعیت این اعمال از دیدگاه امام صادق علیه­السلام است.

کلیدواژه‌ها


[1]. آل مکباس بحرانی، محمد بن عیسی (1389). کتاب الحج تصنیف معاویة بن عمار الدهنی، تهران، نشر مشعر.
[2]. ــــــــــ (1429). «کتاب الحج تصنیف المحدث معاویة بن عمار (نسخة مستخرجة)»، علوم الحدیث، قم، من نوادر التراث الحدیثی، شماره 24، رجب و ذی‌الحجة 1429، ص49ـ214.
[3]. ابن ادریس حلی، محمد بن احمد (1410). السرائر، تحقیق: حسن بن احمد الموسوی، قم‏، مؤسسة النشر الاسلامی التابعة لجامعة المدرسین.
[4]. ابن بابویه، محمد بن علی‏ (1413). کتاب من لا یحضره الفقیه، تحقیق: علی اکبر غفاری، قم‏، مؤسسة النشر الاسلامی التابعة لجامعة المدرسین.
[5]. ابن درید، محمد بن حسن‏ (1988). جمهرة اللغة، چاپ اول، بیروت، دار العلم للملایین
[6]. ابن قولویه، جعفر بن محمد (1375). کامل الزیارات‏، تحقیق: بهراد جعفری، تهران،‏ مکتبة الصدوق
[7]. ــــــــــ (1356) کامل الزیارات، نجف اشرف، تحقیق: عبدالحسین امینی،‏ دار المرتضویة
[8]. ابن مشهدی، محمد بن جعفر (1419) المزار الکبیر‏، تحقیق: جواد قیومی اصفهانی، قم، مؤسسة النشر الاسلامی التابعة لجامعة المدرسین.
[9]. جوهری، اسماعیل بن حماد (1376). الصحاح، بیروت، دار العلم للملایین‏
[10]. حر عاملی، محمد بن حسن‏ (1409). وسائل الشیعة، قم‏، مؤسسة آل‌البیت علیهم­السلام‏.
[11]. حلی، حسن بن علیّ بن داود (1342). رجال، تهران، دانشگاه تهران.
[12]. حلی، حسن بن یوسف‏ (علامه حلی). (1411). رجال (خلاصة الأقوال ‏) نجف اشرف‏، دار الذخائر.
[13]. خدامیان آرانی، مهدی (1432). الصحیح فی فضل الزیارة الحسینیة، مشهد مقدس، مجمع البحوث الإسلامیة.
[14]. خوئی، ابوالقاسم (1403). معجم رجال الحدیث، قم، منشورات مدینة العلم.
[15]. ربانی، محمدحسن (1390). دانش درایة الحدیث، مشهد، دانشگاه علوم اسلامی رضوی.
[16]. ــــــــــ (1382). دانش رجال الحدیث، مشهد، انتشارات آستان قدس رضوی.
[17]. شوشتری، محمدتقی (1411). قاموس الرجال، قم، مؤسسة النشر الاسلامی التابعة لجامعة المدرسین.
[18]. شهید اول، محمد بن مکی (1410). المزار، تصحیح: محمد باقر موحد ابطحی، قم، مدرسه امام مهدی‌علیه­السلام‏.
[19]. طریحی، فخر الدین بن محمد (1375). مجمع البحرین، تحقیق: احمد اشکوری، تهران، نشر مرتضوی.
[20]. طوسی، محمد بن حسن (1420). فهرس کتب الشیعة و أصولهم و أسماء المصنّفین، قم، ستاره‏.
[21]. ــــــــــ (1373). رجال، تحقیق: جواد قیومی اصفهانی، قم، مؤسسة النشر الاسلامی التابعة لجامعة المدرسین.‏
[22]. ــــــــــ (1407). تهذیب الأحکام‏، تحقیق: حسن الموسوی خرسان، تهران‏، دار الکتب الإسلامیه‏.
[23]. ــــــــــ (1411). مصباح المتهجّد و سلاح المتعبّد، بیروت، مؤسسة فقه الشیعة.
[24]. عمادی حائری، سیدمحمد (1394). بازسازی متون کهن حدیث شیعه، قم، دارالحدیث.
[25]. قلمداران، حیدرعلی (1427). زیارت قبور بین حقیقت و خرافات (سلسلۀ راه نجات از شر غلات قسمت 5)، نسخۀ الکترونیکی در سایت https://aqeedeh.com/
[26]. کشی، محمد بن عمر (1409). رجال الکشی (إختیار معرفة الرجال‏)‏، تلخیص: محمد بن حسن طوسی، تحقیق: حسن مصطفوی، مشهد، مؤسسۀ نشر دانشگاه مشهد.
[27]. کلینی، محمد بن یعقوب بن اسحاق (1407). الکافی، تحقیق: علی اکبر غفاری، تهران‏، دار الکتب الإسلامیة.
[28]. کفعمی، ابراهیم بن علی عاملی‏ (1418). البلد الأمین و الدرع الحصین‏، بیروت، مؤسسة الأعلمی للمطبوعات.
[29]. مدرسی طباطبایی، سیدحسن (1386). میراث مکتوب شیعه (سه قرن نخستین)، چاپ اول، ترجمه قرائی و جعفریان، قم، نشر مورخ.
[30]. مجلسی، محمد تقی (1414). لوامع صاحبقرانی مشهور به شرح فقیه، قم‏، مؤسسه اسماعیلیان‏.
[31]. مجلسی، محمد باقر (1403). بحار الأنوار‏، تحقیق جمعی از محققان، چاپ دوم، بیروت، دار إحیاء التراث العربی.
[32]. ــــــــــ (1404). مرآة العقول فی شرح أخبار آل الرسول‏‏، تحقیق: سید هاشم رسولی محلاتی، تهران‏، دار الکتب الإسلامیة.
[33]. معارف، مجید؛ قربانی زرین، رضا (1388) «مشایخ اجازه در اسناد الکافی»، علوم حدیث، قم، ویژۀ کنگرۀ بین‌المللی بزرگداشت ثقة الاسلام کلینی، سال چهاردهم، شماره اول، بهار، ص 68ـ84
[34]. مفید، محمد بن محمد بن نعمان (1413). کتاب المزار، تحقیق: محمد باقر ابطحی، قم‏، کنگرۀ جهانی هزارر شیخ مفید.
[35]. موسوی اصفهانی، سید حسن (1382). ثقات الرواة، قم، موسسة الإمام المنتظر.
[36]. ‏نجاشی، احمد بن علی (1365). رجال النجاشی، قم، مؤسسة النشر الاسلامی التابعة لجامعة المدرسین.