روش علامه طباطبایی در تفسیر«البیان فی الموافقة بین الحدیث و القرآن» در مقایسۀ اجمالی با تفسیر «المیزان»

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دورۀ کارشناسی ارشد علوم قرآن و حدیث دانشگاه امام صادق (ع)

2 دانشیار گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه امام صادق (ع)

چکیده

عموم محقّقان، علامه طباطبایی را بیشتر با کتاب المیزان فی تفسیر القرآن می­شناسند؛ امّا آنچۀ دربارۀ ایشان کمتر بیان شده، آن است که این مفسّر بزرگِ قرن، قبل از نگارش این تفسیر، کتاب تفسیر البیان فی الموافقة بین الحدیث و القرآن را به رشته تحریر در آورده است. سؤالی که در اینجا مطرح است آن است که علّت این تألیف دوبارۀ تفسیر چیست؟ در این مقاله با روش توصیفی – تحلیلی به روش شناسی تفسیر البیان و مقایسۀ اجمالی آن با تفسیر المیزان و نیز ویژگی­هایی که این تفسیر را از تفسیر المیزان متمایز ساخته است، می­پردازیم. به نظر نگارندگان، از آنجا که تألیف کتاب از سوی علامه طباطبایی بنا بر موقعیت شناسی و درک نیاز­های روز بود؛ زمانی که وی هجمۀ شدید دشمنان برای نشان دادن مخالفت قرآن و احادیث را مشاهده کرد، برای پاسخگویی به این یاوه‌گویی­ها تفسیر البیان را تألیف کرد. همین مفسّر، زمانی که خرده‌گیری مخالفان شیعه نسبت به فقدان یک تفسیر فاخر اجتهادی و جامع در میان شیعه را مشاهده کرد، به تألیف تفسیر المیزان همّت گماشت. همچنین وی در عین اینکه به مسائل عقلی در این تفسیر توجه ویژه داشت، از پرداختن به روایات نیز غافل نبود و معتقد بود اساس روش او در این تفسیر، همان روشی است که ائمۀ(ع) در روایات ما را به آن رهنمون شده­اند. لذا می­توان گفت که تفاوت دغدغۀ اصلی علامه در زمان تألیف این دو اثر فاخر، موجب تفاوت­های شکلی و ساختاری میان آن‌ها شده است.

کلیدواژه‌ها