تحلیل محتوایی عبارت مشهور «الْجَنَّةُ تَحْتَ أَقْدَامِ الْأُمَّهَات»

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه معارف اسلامی- دانشکده الهیات - دانشگاه یزد - یزد- ایران

2 دانشیار، گروه علوم قرآن و حدیث، دانشکده الهیات، دانشگاه یزد، ایران

10.22059/jqst.2025.402140.670528

چکیده

منزلت و عظمت جایگاه مادر از مسلماتی است که در آیات و روایات، بدان بسیار پرداخته شده است. انتساب «الْجَنَّةُ تَحْتَ أَقْدَامِ الْأُمَّهَات» به نبی اکرم (ص) بسیار رایج و شایع است؛ در حالی که شماری از محققان آن را از برخوردار از اعتبار سندی نمی‌دانند. با این حال، با توجه به شهرت این سخن میان عموم مردم و حتی برخی عالمان شیعه و اهل سنت، و با لحاظ این قاعده که شهرت، جبران ضعف سند می‌کند، توجه به محتوای آن و تحلیل مفاد آن ضروری می‌نماید. این پژوهش با روش توصیفی-تحلیلی و با توجه به علم فقه الحدیث در پی خوانش و فهم صحیح از این روایت تحلیل و بررسی برداشت‌ها و تفاسیر ممکن از این سخن مشهور، با بررسی احادیث مشابه، تحلیل واژگانی و فضای گفتمانی حدیث است تا به این سوال پاسخ داده شود که این روایت مشهور تا چه اندازه می‌تواند مورد اعتماد باشد؟ یافته‌های تحقیق، حاکی از آن است که با توجه به روایات مشابه و خوانش‌های گوناگون، در مجموع، چهار تفسیر و برداشت برای این عبارت مشهور، وجود دارد که از این میان شاید «رسیدن به بهشت، در گرو عملکرد مادران است»، دقیق‌ترین برداشت ممکن باشد.

کلیدواژه‌ها