A Critical Review of Foundations and Methods of Exaggerators in Shiite Qur’anic Commentaries

Document Type : Research Paper

Authors

1 PhD Student, Department of of Qur’an and Hadith Sciences, Faculty of Theology and Education of Ahl al- Bayt (AS), University of Isfahan, Isfahan, Iran

2 Associate Professor, Department of of Qur’an and Hadith Sciences, Faculty of Theology and Education of Ahl al- Bayt (AS), University of Isfahan, Isfahan, Iran

3 Assistant Professor, Department of of Qur’an and Hadith Sciences, Faculty of Theology and Education of Ahl al- Bayt (AS), University of Isfahan, Isfahan, Iran

Abstract

The exaggerators (Ghulāt) were the first group of interpretive currents in Shiite history to introduce heresy into Islamic teachings by incorporating their exaggerated ideas into Shi'i interpretive and hadith texts. They were divided into two groups of atheists and non-atheists, each of whom entered Quranic interpretation with their own presuppositions and interpreted the verses of the Quran according to their own methods. Therefore, it is very important to know their bases and methods of interpretation in order to recognize them better. In this article, an attempt is made to extract the exaggerations in Shi'a Quranic commentaries. Using the descriptive-analytical-critical method, their foundations and methods are examined and criticized and validated with the help of hadith criticism tools. Based on the hadiths of the great exaggerators, it is found that most of their hadiths in the Shi'ah commentaries have fundamental problems in terms of sanad and hadith text. In addition, the contents of many of these narratives are in conflict with the principles and branches of Shari'a.

Keywords

Main Subjects


قرآن کریم؛ ترجمۀ فولادوند.
ابن‌بابویه، محمدبن علی؛ عیون اخبارالرضا؛ تهران؛ نشر جهان؛ 1378ش.
ابن منظور، محمد بن مکرم؛ لسان العرب؛ بیروت؛ دار صادر؛ 1414ق.
ابن فارس، احمد؛ معجم مقاییس اللغة؛ قم؛ مکتب الاعلام الاسلامی؛ 1404ق.
اشعری، سعد بن عبدالله؛ المقالات‌و الفرق؛ بی‌جا؛ مرکز انتشارات علمی و فرهنگی؛ دوم؛ 1360ش.
انصاری بویر احمدی، علی؛ غلو از دیدگاه تشیع؛ قم؛ آشیانه مهر؛ 1389ش.
بحرانی، هاشم؛ البرهان فى تفسیر القرآن‏؛ سیدهاشم بحرانى؛ تهران؛ بنیاد بعثت؛ 1416ق.
بهبودی، محمد باقر؛ معرفة الحدیث و تاریخ نشره و تدوینه و ثقافته عندالشیعة الامامیة؛ تهران؛ مرکز انتشارات علمی و فرهنگی؛ 1362ش.
توران، امداد؛ خلقت نوری پیامبر(ص) و اهل بیت(ع) در اندیشۀ امامان نخستین؛ قم؛ انتشارات دار الحدیث؛ 1398ق.
جعفری، یعقوب؛ تفسیرکوثر؛ بی‌جا؛ نرم افزارجامع التفاسیر؛ بی‌تا.
حاجی زاده و دیگران؛ یدالله؛ «ریشه‌ها و علل پیدایش غلو در عصر ائمه(ع)»؛ تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی؛ سال چهارم؛ شمارۀ 12، 1392ش.
حسکانی، عبیدالله بن عبدالله؛ شواهد التنزیل لقواعد التفضیل؛ تهران؛ مجمع إحیاء الثقافة الإسلامیة؛ 1411ق.
حسنی، حسن؛ اخبار و آثار ساختگی(سیری انتقادی در حدیث)؛ ترجمه: حسین صابری؛ بنیاد پژوهش‌های آستان قدس؛ 1373ش.
حسینی زبیدی، محمد مرتضی؛ تاج العروس؛ بیروت؛ دارالفکر؛ 1414ق.
حسینى شاه عبدالعظیمى؛ حسین بن احمد؛ تفسیر اثناعشرى؛ تهران؛ انتشارات میقات؛ 1363ش.
حسینی همدانی، محمد حسین؛ انوار درخشان؛ تهران؛ کتاب‌فروشى لطفى؛ 1404ق.
حلی، ابن داوود؛ الرجال؛ تهران؛ دانشگاه تهران؛ 1342ش.
خوانساری، محمد باقر؛ روضات الجنات فی احوال العلماء و السادات؛ قم؛ بی‌نا؛ بی‌تا.
دیاری بیدگلی، محمد تقی؛ «ردپای غالیان در روایات تفسیری»؛ پژوهش دینی؛ دانشگاه قم؛ شمارۀ 19؛ پاییز و زمستان 1388ش.
راغب اصفهانی، حسین بن محمد؛ المفردات فی غریب القرآن؛ بیروت؛ دارالعلم؛ 1412ق.
سلطانی، محمد؛ از ستایش تا پرستش؛ بی‌جا؛ بی‌تا (سایت قائمیۀ اصفهان).
سید مرتضی؛ تنزیه الأنبیاء؛ قم؛ الشریف الرضی‏؛ 1250.
شاکر، محمدکاظم؛ روش‌های تأویل قرآن؛ قم؛ مؤسسۀ بوستان کتاب؛ 1388ش.
شریعتی، علی؛ تشیع علوی و تشیع صفوی؛ بی‌جا؛ 1394ش.
شیبی، کامل مصطفی؛ تشیع و تصوف تا آغاز سدۀ دوازدهم؛ تهران؛ امیرکبیر؛ 1387ش.
شهرستانی، محمد بن عبدالکریم؛ الملل و النحل؛‏ قم؛ الشریف الرضی؛ 1364ش.
صادقی تهرانی، محمد؛ الفرقان فى تفسیر القرآن بالقرآن؛ قم؛ انتشارات فرهنگ اسلامى؛ 1365ش.
صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم؛ شرح أصول الکافی؛ تهران؛ مؤسسۀ مطالعات و تحقیقات فرهنگی؛ 1383ش.
صدوق، محمد بن علی؛ علل الشرایع؛ قم؛ کتاب‌فروشی داوری؛ 1385ش.
صفار، محمد بن حسن؛ بصائر الدرجات فی فضائل آل محمد(ص)‏؛ قم؛ مکتبة آیة الله المرعشی النجفی؛ 1404ق.
صفری فروشانی، نعمت الله؛ غالیان: کاوشی درجریا‌‌‌ن‌ها و برایندها تا پایان سدۀ سوم؛ مشهد؛آستان قدس رضوی؛ 1378ش.
ــــــــــ، «جریان‌شناسی غلو»؛ علوم حدیث؛ شمارۀ 1، 1375.
ــــــــــ، دانشنامۀ امام علی(ع)؛ تهران؛ دانشگاه تهران؛ بی‌تا.
طباطبایی، محمد حسین؛ المیزان فى تفسیر القرآن؛ قم؛ جامعۀ مدرسین حوزۀ علمیۀ قم؛ 1417ق.
طبرسی، فضل بن حسن؛ مجمع البیان فى تفسیر القرآن؛ تهران؛ ناصر خسرو؛ 1372ش.
طبرسی، تفسیر جوامع الجامع؛ تهران؛ انتشارات دانشگاه تهران؛ 1377ش.
طریحی، فخرالدین بن محمد؛ مجمع‌البحرین؛ تهران؛ مرتضوى؛ 1375ش.
طوسی، محمد بن حسن؛ رجال؛ قم؛ مؤسسة النشر الاسلامی‏؛ 1373ش.
ــــــــــ، الغیبة؛ قم؛ دار المعارف الإسلامیة؛ 1411ق.
عروسی حویزی؛ عبد علی بن جمعه؛ تفسیر نور الثقلین؛ تحقیق: سید هاشم رسولی محلاتی؛ قم؛ انتشارات اسماعیلیان؛ 1415ق.
عسکری، مرتضی؛ القرآن الکریم و روایات المدرستین؛ تهران؛ مجمع العلمی الاسلامی؛ 1387ش.
علامه حلی؛ أجوبة المسائل المهنائیة؛ علامه حلى؛ قم؛ خیام‏؛ 1401ق.
ــــــــــ، رجال؛ نجف؛ دار الذخائر؛ بی‌تا.
عیاشی، محمد بن مسعود؛ تفسیرعیاشی؛ تهران؛ چاپخانۀ علمیه؛ 1380ش.
فیض کاشانی، محمد بن مرتضی؛ کلمات مکنونة من علوم اهل الحکمة والمعرفة؛ تصحیح: شیخ عزیزالله عطاردی قوچانی؛ قم؛ مؤسسۀ انتشارات فراهانی؛ 1360ش.
فیومی، احمد بن محمد؛ المصباح المنیر؛ قم؛ مؤسسة دارالهجرة؛ 1414ق.
قبادی، مریم و مهدوی‌راد، محمدعلی؛ «بازشناسی اندیشۀ غلو»؛ مطالعات اسلامی؛ دانشکدۀ الهیات و معارف مشهد؛ شمارۀ 78؛ زمستان 1386ش.
قمی مشهدی، محمد؛ تفسیرکنز الدقائق و بحر الغرائب؛ تهران؛ وزارت ارشاد اسلامى؛ 1368ش؛
کاشانی، فتح‌الله؛ تفسیر منهج الصادقین فى الزام المخالفین؛ تهران؛ کتاب‌فروشى محمد حسن علمى؛ 1336ش.
ــــــــــ، زبدة التفاسیر؛ قم؛ بنیاد معارف اسلامى؛ 1423ق.
کشی، محمدبن عمر؛ اختیار معرفه الرجال؛ مشهد؛ مؤسسۀ نشر دانشگاه مشهد؛ 1409ق.
کلینی، محمد بن یعقوب؛ الکافی(دار الحدیث)؛ قم؛ دارالحدیث؛ 1429ق.
کوفی، ابوالقاسم فرات بن ابراهیم؛ تفسیرفرات الکوفى‏؛ تهران؛ وزارت ارشاد اسلامی؛ 1410ق.
مجلسی، محمد باقر؛ بحارالأنوار‏؛ بیروت؛ دار إحیاء التراث العربی؛ 1403ق.
ــــــــــ، مرآة العقول؛ تهران؛ دارالکتب الاسلامیه؛ 1363ش.
مجلۀ حوزه؛ «غلات از دیدگاه شیخ مفید»؛ مجلۀ حوزه، شمارۀ 54، 1371ش.
محمدی فام، فریدون و نبوی، مجید؛ «سیر تطور تاریخی غلو در سه مکتب کلامی کوفه، قم و بغداد»؛ مطالعات تاریخی قرآن و حدیث؛ شمارۀ 65؛ بهار و تابستان 1398ش.
مدرسی طباطبایی، محمد حسین؛ مکتب در فرایند تکامل؛ ترجمه: هاشم ایزد پناه؛ تهران؛ کویر؛ 1389ش.
مشکور، محمد جواد؛ فرهنگ فرق اسلامی؛ مشهد؛ آستان قدس رضوى‏؛ 1372ش.
مظفر، محمد حسین؛ علم الامام؛ بی‌جا؛ بی‌تا؛ نرم‌افزار علم الکلام.
مفید، محمد بن نعمان؛ مسائل العکبریه؛ بیروت؛ دارالمفید؛ 1414ق.
ــــــــــ، أوائل المقالات فی المذاهب والمختارات‏؛ قم؛ المؤتمر العالمی للشیخ المفید؛ 1413ق.
ــــــــــ، تصحیح اعتقادات الإمامیة؛ قم؛ المؤتمر العالمی للشیخ المفید؛ 1413ق.
ــــــــــ، المسائل السرویة؛ قم؛ المؤتمر العالمی لألفیة الشیخ المفید؛ 1413ق.
مؤدب، سیدرضا؛ روش‌های تفسیر قرآن؛ قم؛ انتشارات سمت؛ 1392ش.
الموسوی خوئی، ابوالقاسم؛ معجم رجال الحدیث و تفصیل طبقات الرواه؛ قم؛ دفتر آیت‌الله الخوئی؛ 1368ش.
نادم، محمدحسن؛ «علم غیب پیامبر(ص)و امام از نگاه متکلمین و فلاسفه»؛ امامت‌پژوهی؛ دانشگاه ادیان و مذاهب قم؛ شمارۀ 6، بهار و تابستان 1391ش.
نجاشی، احمد بن علی؛ رجال؛ قم؛ مؤسسة النشر الاسلامی‏؛ 1365ش.
نوبختی، حسین بن موسی؛ فرق الشیعه؛ بیروت؛ دارالاضواء؛ 1404ق.
واسطی بغدادی، احمد بن حسین؛ الرجال؛ قم؛ دار الحدیث؛ 1364ش.