Sourcing the Hadiths of Al-Tibyān fī Tafsīr al-Qur’an, Regarding Shi’a and Sunni Sources

Document Type : Research Paper

Authors

1 MA Student of Quran and Hadith, Razi University, Kermanshah, Iran

2 Assistant Professor, Department of Theology, Razi University, Kermanshah, Iran.

3 Assistant Professor, University of Sciences and Teaching of the Holy Qur’an, Kermanshah Branch, Iran.

Abstract

Sourcing the hadiths in the commentary of Al-Tibyān clearly proves that the Shiite books were not its only narrative sources but Shaikh Ṭusī has much used of the Sunni books as well. Among other sources, the commentary of al-Ṭabarī has had the utmost influences on Al-Tibyān; two kinds of narratives found here commonly are traceable in exegetical and traditional sources of the two groups: narratives with the same or similar words and narratives with similar themes but almost different words. Historical examination much helps to learn about the interactions of the Sunni and Shiite sources in the exchange of exegetical narratives. On the other, this comparative study clarifies Shaikh Ṭusī’s method in taking and reporting the narratives. Cutting (taqṭī’), paraphrasing, infusing (idrāj), and inadvertent mistaking (taṣḥīf) in the text and chain of authorities (sanad) are among the damages of Ṭusī’s method in the quotation of the narratives.

Keywords


[1]. قرآن­کریم.
[2]. ابن­ابی­شیبه، عبدالله­بن­محمد (1409). المصنف ابن ابی شیه فی الاحادیث و الآثار. تحقیق و تعلیق: سعیداللحام، لبنان، دار­الفکر للطباعه و النشر و التوزیع.
[3]. ابن­ماجه، محمدبن­یزید (؟). سنن­ابن­ماجه. تحقیق و ترقیم و تعلیق: محمدفواد عبدالباقی، (؟)، دار­الفکر للطباعه و النشر و التوزیع.
[4]. احمدبن­حنبل، احمد (1420). مسند الامام الحنبل. محقق: شعیب الأرنؤوط وآخرون، چاپ دوم، (؟)، مؤسسه­الرساله.
[5]. بخاری، محمدبن­اسماعیل (1407). صحیح البخاری. تحقیق: مصطفی دیب­البغا، چاپ سوم، لبنان، دار­ابن­کثیر.
[6]. ثعلبی، احمدبن­محمد (1422). الکشف و البیان­المعروف تفسیرالثعلبی. محقق: ابومحمدابن­عاشور، لبنان، دار إحیاء­التراث­العربی.
[7]. جصّاص، احمد­بن­علی (1415). احکام­القرآن. تحقیق: عبد­السلام محمدعلی شاهین، بیروت، دارالکتب­العلمیه.
[8]. خطیب بغدادی، احمدبن­علی (1409). الکفایه فی علم­الروایه. لبنان، دارالکتب­العلمیه.
[9]. ذهبی، محمدبن­احمد (1413). سیر أعلام­النبلاء. محقق: اکرم­البوشی، چاپ التاسعه، لبنان، مؤسسه­الرساله.
[10]. رهبری، حسن (1387). «روایت در تفسیر تبیان». مجلۀ پژوهش­های قرآنی، قم، سال 14، شمارۀ 56، زمستان، صص 190ـ219.
[11]. زهرانی، عبدالکریم­بن­صالح (1421). «المصابیح فی تفسیر القرآن العظیم للحسین­بن­علی المعروف بالوزیر المغربی (ت:418) من اول سوره الفاتحه الی آخر سوره الاسراء». رسالۀ دکتری، فی تخصص لغویات. استاد راهنما: علیان­بن­محمدالحازمی، کلیه­اللغه، جامعه­ام­القری، المملکه العربیه­السعودیه.
[12]. سمرقندی، نصربن­محمد (1416). تفسیرالسمرقندی­المسمی بحرالعلوم. محقق: عمر عمروی، لبنان، دار­الفکر.
[13]. شریف رضی، محمد حسن (1406). حقائق التأویل فی متشابه التنزیل. شارح: محمد رضا آل کاشف­الغطاء، بیروت، دار­الأضواء.
[14]. ـــــــــــــــ (؟). المجازات النبویه. تحقیق و شرح: طه محمدالزیتی، قم، منشورات مکتبه بصیرتی.
[15]. ـــــــــــــــ (1387). نهج البلاغه. تحقیق: ما أختاره و جمعه الشریف الرضی؛ ضبط نصه و ابتکر فهارسه العلمیه: صبحی صالح، (؟)، (؟).
[16]. شریف مرتضی، علی­بن­حسین (1325). الأمالی. تصحیح و تعلیق: محمد بدرالدین نعسانی حلبی، (؟)، منشورات مکتبه آیه­الله­العظمی­المرعشی­النجفی.
[17]. ـــــــــــــــ (1415). الإنتصار. تحقیق: مؤسسه­النشرالاسلامی، قم، مؤسس النشر الإسلامی­التابعه لجماعه­المدرسین.
[18]. ـــــــــــــــ (1410). الشافی فی الإمامه. چاپ دوم، قم، مؤسسۀ اسماعیلیان.
[19]. ـــــــــــــــ (1417). الناصریات. تحقیق: مرکز البحوث و الدراسات العلمیه، رابطه الثقافه و العلاقات­الإسلامیه مدیریه­الترجمه و النشر، مؤسسه­الهدی.
[20]. شهیدثانی، زین­الدین­بن­علی­بن­أحمد (1433). البدایه فی علم­الدرایه. محقق: محمدرضا حسینی جلالی، قم، محلاتی.
[21]. ـــــــــــــــ (1413). الرعایه فی علم­الدرایه. محقق: عبدالحسین محمد­علی بقّال، قم، مکتبه سماحه آیه­الله­العظمی­المرعشی­النجفی­الکبری.
[22]. صدوق، محمدبن­بابویه (1403). الخصال. چاپ دوم، قم، انتشارات جامعۀ مدرسین.
[23]. ـــــــــــــــ (1378). عیون اخبارالرضا (ع) (؟). انتشارات جهان.
[24]. ـــــــــــــــ (1361). معانی­الأخبار. قم، انتشارات جامعۀ مدرسین.
[25]. ـــــــــــــــ (1413). من لا یحضره­الفقیه. چاپ سوم، قم، انتشارات جامعۀ مدرسین.
[26]. طبرانی، سلیمان­بن­احمد (2008). التفسیر الکبیر؛ تفسیرالقرآن­العظیم. اردن، اربد، دارالکتاب­الثقافی.
[27]. ـــــــــــــــ (1415). المعجم­الاوسط. تحقیق: قسم التحقیق بدارالحرمین، (؟)، دارالحرمین للطباعه و النشر و التوزیع.
[28]. طبری، محمدبن­جریر (1412). جامع­البیان فی تفسیر­القرآن. لبنان، دارالمعرفه.
[29]. طوسی، محمدبن­حسن (1414). الأمالی. قم، انتشارات دار­الثقافه.
[30]. ـــــــــــــــ (؟). التبیان فی تفسیرالقرآن. مصحح: احمد حبیب عاملی، لبنان، دار إحیاء­التراث­العربی.
[31]. عسگری، مرتضی (1374). القرآن­الکریم و روایات­المدرستین. تهران، مجمع­العلمی الاسلامی‏.
[32]. عیاشی، محمدبن­مسعود (1380). التفسیر؛ تفسیر العیاشی. محقق: هاشم رسولی، تهران، مکتبه العلمیه­الاسلامیه.
[33]. قاضی­نعمان، نعمان­بن­محمد (1385). دعائم الاسلام و ذکر الحلال و الحرام والقضایا و الاحکام عن اهل بیت رسول الله علیه و علیهم افضل السلام. چاپ دوم، مصر، دارالمعارف.
[34]. قمی، علی­بن­ابراهیم (1363). تفسیرالقمی. محقق: طیب موسوی جزایری، چاپ سوم، قم، دارالکتاب.
[35]. کاظمی، محمد (1389). «سبک­شناسی تفسیر تبیان در تعامل با روایات تفسیری». پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد رشتۀ علوم حدیث، استاد راهنما: ناصر رفیعی محمدی، دانشکدۀ علوم حدیث، دانشگاه قم.
[36]. کریمی­نیا، مرتضی (1385). «شیخ طوسی و منابع تفسیری وی در التبیان». مطالعات اسلامی، تهران، شمارۀ 74، تابستان، صص 81ـ111.
[37]. ـــــــــــــــ (1394). «وزیر مغربی و روش­شناسی المصابیح فی تفسیرالقرآن». رسالۀ دکتری علوم قرآن و حدیث، استادان راهنما: منصور پهلوان و مجید معارف، دانشکدۀ الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه تهران.
[38]. کلینی، محمدبن­یعقوب (1365). الکافی. چاپ چهارم، تهران، دارالکتب­الإسلامیه.
[39]. کمپانی زارع، مهدی (1390). شیخ طوسی و تفسیر تبیان، تهران، خانۀ کتاب.
[40]. مامقانی، عبدالله (1428). مقباس­الهدایه فی علم­الدرایه. محقق: محمدرضا مامقانی. قم، معلم.
[41]. مسلم، ابن­الحجاج (؟). صحیح مسلم. لبنان، دارالفکر.
[42]. معارف، مجید (1381). تاریخ عمومی حدیث. چاپ دوم، تهران، کویر.
[43]. مفید، محمدبن­محمدبن­نعمان (1413). اوائل المقالات فی المذاهب و المختارات. قم، انتشارات کنگرۀ جهانی شیخ مفید.
[44]. ‏مفید، محمدبن­محمدبن­نعمان (1413). الفصول المختاره من العیون و المحاسن. قم، انتشارات کنگرۀ جهانی شیخ مفید.
[45]. ـــــــــــــــ (1413). المقنعه. قم، انتشارات کنگرۀ جهانی شیخ مفید.
[46]. ـــــــــــــــــ (1413). النکت فی مقدمات­الاصول. قم، انتشارات کنگرۀ جهانی شیخ مفید.
[47]. وحید بهبهانی، محمد­باقربن­محمد (1415). الفوائدالحائریه. قم، مجمع­الفکرالإسلامی.