2024-03-29T12:56:00Z
https://jqst.ut.ac.ir/?_action=export&rf=summon&issue=8431
پژوهش های قرآن و حدیث
2008_9430
2008_9430
1396
50
1
ابن أبیالعوجاء: شخصیتشناسی و ارزیابی ادعاهای منسوب به او
قاسم
بستانی
پدیدۀ جعل حدیث، از دیرباز نزد مسلمانان امری شناخته شده بود و پیوسته دربارۀ آن، هشدارهایی حتی از سوی معصومان(ع) صورت گرفته و تألیفات بسیاری در تبیین و مصداقیابی آن نوشته شده است و دانشمندان از جنبههای مختلفی بدان پرداختهاند که از آن جمله است اشاره به شخصیتهایی که به کار جعل حدیث مشغول بوده و احادیثی جعلی بدانها منسوب است. یکی از مشهورترین این افراد، ابن أبیالعوجاء است که کمتر کتاب مربوط به تاریخ حدیث است که از او و ادعاهایش در خصوص جعل حدیث و تغییر احکام دین بر اساس این احادیث سخن نگفته باشد. امّا آیا او شخصیتی حقیقی دارد یا افسانهای؟ ادعاهای منسوب به او از حیث تعداد احادیث جعلی او و تغییر احکام شرعی توسط این جعلیات، تا چه اندازه با حقیقت سازگار است؟ در این مقاله که به روش کتابخانهای و تجزیه و تحلیل دادهها است، پس از ذکر گزارشهایی تاریخی مربوط به این فرد و بررسی و نقد آنها و معلوم شدن تعارضات و اشکالات سندی و متنی این گزارشها، آشکار میشود که هر چند میتوان از وجود تاریخی این فرد و متکلم بودنش ـ متکلمی معارض اسلام ـ سخن گفت اما نمیتوان ثابت کرد که وی در کار جعل حدیث و اشاعۀ آن و تغییر احکام اسلامی بر اساس آنها بوده است.
ابن أبیالعوجاء
حدیث
روزه
وضع
2017
03
21
9
31
https://jqst.ut.ac.ir/article_63937_8e9c20baf8d2cf673526acc052e39ea2.pdf
پژوهش های قرآن و حدیث
2008_9430
2008_9430
1396
50
1
بازسازی کتاب الحج معاوﯾﺔ بن عمار و ارزیابی طرق روایت آن با تأکید بر احادیت زیارت
منصور
پهلوان
حسن
طارمی راد
محمد حسین
سهیلی
کتاب الحج نوشتۀ معاویة بن عمار ـ از اصحاب مورد اعتماد امام صادقعلیهالسلام ـ از اصولی است که در تألیف کتابهای متقدمان امامیه در موضوع حج مورد استفاده قرار گرفته است. به مناسبتِ اعمال حج، زیارت رسول خدا صلیاللهعلیهوآله و اعمال سایر اماکن متبرکۀ مدینه نیز در این کتاب وجود داشته است. شناسایی احادیث این کتاب در موضوع زیارت که در کتابهای موجود متقدمان امامیه ـ به خصوص الکافی، الفقیه، کامل الزیارات و تهذیب ـ باقی مانده و ارزیابی سندی آنها، هدف این نوشتار است. این کار با بررسی اسناد این احادیث در کتابهای موجود و مقایسۀ آنها با طرق منابع مفقود در کتابهای فهرست انجام میشود. نقل این احادیث از کتاب معاویة بن عمار با توجه به وثاقت او و اعتبار طرق کتابش، بر خلاف برخی ادعاها[1] نشانۀ اصالت زیارت رسول خدا صلیاللهعلیهوآله، دعا نزد قبر ایشان، تبرک به قبر و توسل به آن حضرت و مشروعیت این اعمال از دیدگاه امام صادق علیهالسلام است.
بازسازی منابع کهن زیارت
زیارت معصومان علیهمالسلام
کتاب الحج معاویة بن عمار
مصادر کهن زیارت
2017
03
21
33
59
https://jqst.ut.ac.ir/article_63938_767a771bdfae68107157a72418db5a91.pdf
پژوهش های قرآن و حدیث
2008_9430
2008_9430
1396
50
1
بینامتنی قرآن و سخنان امیرالمومنین (ع)در اشعار ابوفراس حمدانی
محمد ابرهیم
خلیفه شوشتری
زهرا
احمدلو
ابو فراس حمدانی از چکامهسرایان عصر عباسی است. او نگاهی عمیق به اسلام و مسائل مذهبی دارد و در اسارت، دیدگاه زاهدانه نسبت به زندگی پیدا میکند. همچنین او در عصری نزدیک به صدر اسلام میزیست. بیشتر پژوهشهایی که دربارۀ این شاعر صورت گرفته است در خصوص شخصیت و برخی از قصاید اوست ولی دربارۀ تعامل اشعار او با قرآن و نهجالبلاغه تحقیقی صورت نگرفته است. در حالیکه مضامین و واژگان و تصاویر شعری شاعر، الهام گرفته از این دو متن دینی، گاه به شکل وامگیری و گاه به شکل دگردیسی است و شاعر آگاهانه گاه تعاملی در جهت این دو متن و گاه بر خلاف جهت این دو متن داشته است.
ابوفراس حمدانی
بینامتنیت
قرآن
نهج البلاغه
2017
03
21
61
75
https://jqst.ut.ac.ir/article_63939_862a42eb30309b0a65a9da9d4269acc6.pdf
پژوهش های قرآن و حدیث
2008_9430
2008_9430
1396
50
1
مؤلفه های معنایی ماده ی «کرم» در قرآن بر اساس معناشناسی ساختاری و رویکردهای تحلیلی - منطقی
احد
فرامرز قراملکی
عبدالهادی
فقهی زاده
مریم
قاسم احمد
تبیین مؤلفههای مادۀ «کرم» در پژوهشهای قرآنی از اهمیت خاصی برخوردار است. انبوه پژوهشهای انجام شده در این رابطه، از کرامت و اعتبار و احترامی که انسان به طور ذاتی یا اکتسابی به آن دست یافته است سخن به میان آوردهاند. حال آنکه براساس دادههای معناشناسی و با استخراج همنشینها و جانشینهای مادۀ «کرم» و بسامد به کارگیری آنها میتوان دریافت که مفاهیم مادۀ «کرم » در قرآن برمحور مصداق رب قرار گرفته و بنابر این، مؤلفههای این ماده در قرآن باید بر محور «رب» استخراج و تحلیل گردد. این پژوهش میکوشد، برمبنای دادههای معناشناسی تاریخی و قومی و به کارگیری معناشناسی ساختاری، به استخراج همنشینها و جانشینهای مادۀ «کرم» در قرآن بپردازد و در ادامه با تکمیل دادههای معناشناسی ساختاری با رویکردهای تحلیلی ـ منطقی، علاوه بر کشف معانی مادۀ کرم در قرآن، با دستهبندی همنشینها و جانشینهای این ماده در دو گروه مصادیق و مفاهیم، آنها را تحلیل کند؛ چنانکه در پایان میتوان شرافت، دهش و دوسویه بودن این ارتباط را از مؤلفههای معنایی مادۀ «کرم» در قرآن به شمار آورد.
انسانشناسی اقتصادی
رویکرد تحلیلیـ منطقی
معناشناسی ساختاری
مؤلفههای معنایی
همنشینها و جانشین های کرم
2017
03
21
77
99
https://jqst.ut.ac.ir/article_63940_8d6584f7197dc6ea177c68e2d365487b.pdf
پژوهش های قرآن و حدیث
2008_9430
2008_9430
1396
50
1
بررسی سندی و دلالی حدیث «أُمِرْتُ أَنْ أُقَاتِلَ النَّاس...»
محسن
قاسم پور
محمد
شیرین کار موحد
حدیث «أُمِرْتُ أَنْ أُقاتِلَ الناس...» از جمله مهمترین مستندات احکام جهاد به شمار میآید. مستشرقان و تکفیرگرایان با استناد به این حدیث ـ و البته سایر ادله ـ جهاد در اسلام را خشونتبار معرفی میکنند لکن واکاوی سندی این حدیث بیانگر مخدوش بودن آن است. برخی منابع رجالی نشان میدهد در هر یک از طرق این حدیث، افراد ضعیف، متهم به کذب و یا کسانی وجود دارند که دربارۀ آنها توصیفی وارد نشده است. در این مقاله بررسی رجالی بیشتری با نگاه به مبانی شیعی صورت پذیرفته است. همچنین بررسی محتوایی حدیث در قالب عرضۀ حدیث بر قرآن و سیرۀ پیامبر(ص) و نیز تحلیل واژگان حدیث، حاکی از معنایی متفاوت از فهم رایج آن است. به علاوه توجه به روح حاکم بر آیات قتال در قرآن و دفاع از مظلومان و سرزمینهای اسلامی در کنار اولویت صلح و مدارا، مؤلفههای دیگری است که به لحاظ محتوایی حدیث یاد شده را بیاعتبار میکند. همچنین با وجود تواتر حدیث مذکور نزد اهل سنت، در مجامع حدیثی مشهور شیعه ذکری از آن به میان نیامده است و تنها فقها بدان استناد کردهاند.
جهاد
جهاد ابتدائی
حدیث ضعیف
فقه شیعه
فقه عامه
قتال
2017
03
21
101
121
https://jqst.ut.ac.ir/article_63941_e8a6b8fecfa741cc0e5413ecfed30028.pdf
پژوهش های قرآن و حدیث
2008_9430
2008_9430
1396
50
1
عالم ذر در قرآنکریم (بررسی 14 آیه)
سید محسن
میرباقری
موضوع این مقاله بررسی آیاتی از قرآن کریم در ارتباط با «عالم ذر» با نظری بر روایات و منابع اسلامی است. ذر در لغت به دو معنی آمده است، مورچۀ ریز و ذرات پراکنده در هوا. منشأ نامگذاری دوران قبل از دنیای انسان به عالم ذر، روایاتی است که از اهل بیت(ع) صادر شده است. دربارۀ خلقت انسان از گل آیات متعددی در قرآن کریم وجود دارد و روشن میشود که از نظر قرآن همۀ انسانها از خاک یا از گل در قالب ذرهای نادیدنی خلق شدهاند و در همان عالم بود که امانت الهی بر او عرضه شد و بر بندگی خدا و عدم بندگی شیطان از او پیمان گرفته شد. آن بدن ذرهای حاوی همۀ کدهای اطلاعاتی انسان است و برای ورود به زندگی دنیا به بدن پدر و مادر ورود پیدا میکند و در آنجا ساخت و ساز میشود و به سلول حیاتی به نام نطفه تبدیل میگردد؛ نطفه ای که امشاج است و استعدادهای نورانی و ظلمانی در وجود او به ودیعت گذاشته میشود تا زمینهای برای آزمون بندگی خالصانۀ خدای منان باشد و خویشتنداری در مسیر بندگی معنا پیدا کند. نطفۀ تشکیل شده در بدن مادر (قرار مکین) رو به رشد میگذارد و به علقه، مضغه و... تبدیل میشود تا اینکه به صورت طفلی متولد شود و دوران درس و بحث مدرسۀ دنیای خود را طی کند. جالب است که بر اساس روایات و اشارات قرآن کریم برای احیاء انسانها در قیامت نیز همین مسیر طی میگردد و طینت افراد بشر در دل خاک قرار میگیرد و بارانهای مخصوصی زمینۀ رشد آنان را به صورت جنین فراهم میکنند تا این که با نفخ صور دوم از دل خاک بر آیند.
اخذ میثاق
امانت
طینت
عالم ذرّ
نطفه
نفس انسان
2017
03
21
123
142
https://jqst.ut.ac.ir/article_63942_5d83d5c454ba09a8affd7fbf35414ceb.pdf