2024-03-28T20:38:27Z
https://jqst.ut.ac.ir/?_action=export&rf=summon&issue=7338
پژوهش های قرآن و حدیث
2008_9430
2008_9430
1393
47
2
صفحات آغازین
2014
09
23
1
12
https://jqst.ut.ac.ir/article_54435_fffb6ff5162018d7bbf895487089553a.pdf
پژوهش های قرآن و حدیث
2008_9430
2008_9430
1393
47
2
نقد دیدگاه مفسران معاصر دربارۀ تعامل پیامبر با اهل کتاب در مکه
امیر
احمدنژاد
زهرا
کلباسی اشتری
طبق قاعدهای نانوشته برخی مفسران معاصر بر این باورند که پیامبر(ص) در دوران مکه ارتباطی با اهل کتاب نداشته است و بنابر این، آیات دال بر این ارتباط یا مدنیاندـ اگرچه در سورههای مکی واقع شدهاندـ یا مخاطبی غیر از اهل کتاب داشتهاند. تتبع در آرای مفسران متقدم، ریشههای این باور را نشان داده است و تأمل در تحقیقات مستشرقان و دیدگاه آنان مبنی بر علمآموزی پیامبر(ص) از اهل کتاب در محیط مکه، زمینههای پذیرش این پیشفرض را در تفاسیر معاصر آشکار میکند. اما این دیدگاه مورد پذیرش همۀ مفسران نیست. وجود آیات متعدد مکی که از فعالیت مجدّانۀ اهل کتاب در مکه خبر میدهد، روایات شأن نزول که بر ملاقات یهودیان با پیامبر(ص) دلالت دارد و گزارشهای متنوع و معتبر تاریخی از حضور یهودیان و مسیحیان مقیم و مسافر در کنار خانۀ خدا، مؤید تعامل پیامبر(ص) با اهل کتاب در مکه است.
اهل کتاب
پیامبر(ص)
رسالت در مکه
علامه طباطبایی
مفسران معاصر
2014
09
23
175
201
https://jqst.ut.ac.ir/article_54275_6589c430b57a833854e29029f6e0b9e1.pdf
پژوهش های قرآن و حدیث
2008_9430
2008_9430
1393
47
2
کاوشی در مکی یا مدنی بودن سورۀ رعد
ابراهیم
اقبال
عماد
صادقی
تعیین مکی یا مدنی بودن و زمان نزول هر سورۀ قرآن، در شناخت بهتر و دقیقتر آن و برگزیدن و برتری دادن روایات و اقوال تفسیری، تأثیری بسزا دارد. در این زمینه، شمار زیادی از سورههای قرآن، بدون اختلاف نظر، مکی و شمار کمتری مدنی هستند و در اندک سورههایی اختلاف وجود دارد؛ سورۀ رعد در زمرۀ دستۀ سوم است. با گردآوری و بررسی روایات و اقوال ترتیب نزول و مکی و مدنی بودن سورهها، اقوال مفسران در مکان نزول سوره و روایات سبب نزول در بخشهای سوره، بیشتر مکی بودن آن به دست میآید. همچنین بررسی ضوابط سورههای مکی و مدنی و تحلیل ساختارها و موضوعات این سوره، تأکیدی است بر مکی بودن آن و با آیات پایانی این سوره در شأن حضرت علیبنابیطالب(ع) سازگارتر است.
اسباب نزول
ترتیب نزول
سورۀ رعد
علی(ع)
مکی و مدنی
2014
09
23
203
219
https://jqst.ut.ac.ir/article_54277_ec6209ed58c55f209d08ae0a9d9ffe16.pdf
پژوهش های قرآن و حدیث
2008_9430
2008_9430
1393
47
2
دلالت و مصداق روایت «اقرأ کما یقرء النّاس»
الهه
شاه پسند
روایات مجوز قرائت مردم، علیرغم تأیید اختلاف اجمالی قرائت اهلبیت(ع) با قرائتهای رایج، پرسشگر را به قرائتی همانند مردم مأمور میکنند. برخی، وجود قرائتهای هفتگانه را مصداق تجویز این روایات خواندهاند اما بعضی با نظر به زمان صدور، آنها را ناظر به قرائتهای رایج در عصر ائمه(ع) شمردهاند. بعضی نیز روایت حفص را تنها مصداق آن میدانند. این پژوهش، با توجه به قرائنی که برای شهرت دیگر قرائتهای هفتگانه در ادوار گذشته وجود دارد و نیز کاربرد اصطلاحاتی مانند «قراءة الناس» و «قراءة العامة» در متون قرآنی و تاریخی، بر آن است که اثبات شهرت هر یک از قرائتها بین عموم مردم هر زمان، میتواند مصداقی برای تجویز موجود در این روایات باشد. به این ترتیب در عصر حاضر که فقط قرائت عاصم به روایت حفص در مشرق اسلامی شهرت دارد، این قرائت به مقتضای دلالت این روایات، تنها مصداق «قرائت مردم» است.
حفص
عاصم
قرائات سبع
قرائت عامه
قرائت مردم
2014
09
23
221
245
https://jqst.ut.ac.ir/article_54279_4ba3a3a18784de480bf0e8c8177ee96a.pdf
پژوهش های قرآن و حدیث
2008_9430
2008_9430
1393
47
2
تکامد در قرآن، تحلیلی بر واژهها و ترکیبات تککاربرد در قرآن کریم
مرتضی
کریمی نیا
واژۀ تکامَد (hapax legomenonو در عربی: اللفظ الفرید/ الفرائد) به کلمهای اطلاق میشود که تنها یک بار در سراسر یک متن بهکار رفته باشد. بنابراین به واژهای که تنها یک بار در متن قرآن کریم بهکار رفته باشد و هیچ مشتق یا همخانوادهای از آن، در متن قرآن نباشد، «تکامَد قرآنی» میگوییم. مثالهایی از تکامَد قرآنی عبارتند از: صَمَد، اِرم، زنجبیل، یقطین، و تسنیم. بر این اساس، واژهای چون «تنّور» را به سبب ذکر دوبارهاش در قرآن (هود:40؛ مومنون: 27) نمیتوان تکامَد دانست. چنین کلمهای اصطلاحاً dis legomenon نامیده میشود.[1] مقالۀ حاضر میکوشد علاوه بر طرح و بررسی کلی مسائل پیرامون تکامَدهای قرآنی، فهرستی کامل از این الفاظ ارائه دهد تا بر مبنای آن، بتوان تصویر روشنی از تعداد، پراکندگی، دامنه، و دایرههای معنایی تکامَدها در قرآن به دست آورد. این فهرست میتواند به صورت کلی یا جزیی موضوع بررسی دیگر محققان علاقمند به واژهشناسی قرآنی شود.
[1]. به همین سان، به واژهای با سه کاربرد در یک متن، tris legomenon گفته میشود.
تکامد در قرآن
زبان قرآن
مفردات قرآن
واژگان دخیل
واژهشناسی
2014
09
23
247
284
https://jqst.ut.ac.ir/article_54280_df749f723e369dbad8694821fefd4842.pdf
پژوهش های قرآن و حدیث
2008_9430
2008_9430
1393
47
2
تأثیر مبانی معرفتشناختی ویتگنشتاین بر ایزوتسو در تحلیل معنایی مفاهیم اخلاقی- دینی قرآن
محمد حسین
لطفی
ایزوتسو متأثر از مبانی معرفتشناختی ویتگنشتاین، بر آن شد تا با استفاده از معناشناسی به زبان قرآن و تحلیل معنایی مفاهیم اخلاقی- دینی بر اساس جهانبینی قرآن بپردازد. از نظر او، تفاوت معنایی واژگان، به سبب گوناگونی کاربرد آنها در حوزۀ معنایی است. اگرچه یک واژه از معنای اساسی و اولیۀ واحدی برخوردار است، با ورود به یک نظام خاص، مثلاً جهانبینی قرآنی، عناصر تازۀ معناشناختی پیدا میکند. بر اساس روش معناشناسی ایزوتسو، هر واژهای در بافت و زمینهای خاص، مثلاً قرآن، با اخذ ویژگیهای آن واژه و مشتقاتش و در نهایت ارائۀ انگارۀ معنایی، معنا مییابد. البته، مجموعۀ باورها، پیشفرضها و پیشفهمهای فرد بر انگارهای که به دست میدهد، تأثیر میگذارد. در این نوشتار، با اشاره به روش معناشناسی ایزوتسو در مفاهیم اخلاقی- دینی قرآن، به تحلیل مبانی معرفتشناختیای که وی متأثّر از ویتگنشتاین بوده است، از جمله «دیدن به عنوانِ»، «اصل زمینۀ معنایی» و «نظریۀ کاربردی معنا»، میپردازیم.
ایزوتسو
زبان قرآن
دیدن به عنوانِ
زمینهگرایی
کاربرد معنا
معرفتشناسی
معناشناسی
2014
09
23
285
300
https://jqst.ut.ac.ir/article_54281_9fcb183e23dbbea42952646400bd6265.pdf
پژوهش های قرآن و حدیث
2008_9430
2008_9430
1393
47
2
نقد و بررسی ادعای اقتباس قرآن از اشعار جاهلی
مجید
معارف
آلاء
وحیدنیا
در میان اشعار منسوب به جاهلیت، گاه اصطلاحات دینی، عبارتها و مفاهیمی مشاهده میشود که با مفاهیم، تعابیر و اصطلاحات دینی قرآنی شباهت دارد. ادعای تقدم زمانی این اشعار بر قرآن کریم، عدهای را برآن داشته که بپندارند شعر جاهلی میتواند یکی از منابع قرآن تلقی شود. این نتیجه مبتنی بر احراز مشابهت تام و تمام مضامین اشعار جاهلی با قرآن از یک سو و اثبات اعتبار این اشعار از سوی دیگر است و بررسیهای علمی در هر دو مورد خلاف آن را به دست میدهد. همچنین تاریخگذاری بسیاری از اشعار حاکی از پیدایش آنها در قرن دوم هجری بوده و اثرپذیری آنها از فرهنگ قرآنی امری نمایانتر است. پیگیری شباهتها و تعلیل و بیان چیستی این دست شباهتها، بر عهدۀ این نوشتار است.
تعابیر قرآنی
شعرجاهلی
قرآن
مفاهیم دینی
2014
09
23
301
320
https://jqst.ut.ac.ir/article_54282_5ba3c086fc20f2c2ea4ed7625a1e02f8.pdf
پژوهش های قرآن و حدیث
2008_9430
2008_9430
1393
47
2
تبیین و ارزیابی نظریۀ سزگین دربارۀ شناسایی و بازسازی منابعِ جوامع روایی
نصرت
نیل ساز
براساس نظریۀ فؤاد سزگین، نقل حدیث از همان آغاز مبتنی بر منابع مکتوب بوده است و گرچه مؤلفان آثار خود را بهشکل شفاهی نقل میکردند اما احادیث یکدیگر را از منابع مکتوب برمیگرفتند. او سند احادیث را مشتمل بر نام مؤلفان و راویان مجاز کتابها میداند و براساس تحلیل سندهای جوامع روایی موجود، روشی را برای بازسازی منابع یک اثر و بازسازی آثار از دسترفته ارائه کرده است. پژوهشگران ضمن بهرهگیری از روش او، نقدهایی را بر آن وارد ساختهاند مانند: پیوند دادن وثاقت با مکتوب بودن منابع، عدم تمایز میان درسنوشتهها و کتابهای واقعی، بیتوجهی به تغییر و تحول متون در روند ارائه در مجالس درس و مخالفت عالمان با کتابت صرف. روش سزگین در شناسایی مؤلفان از راویان نیز کاستیهایی دارد و در نهایت بیشتر برای شناسایی منابع یک اثر به کار میآید تا بازسازی یک اثر در شکل اصلی.
بازسازی منابع از دست رفته
سزگین
منابع جوامع روایی
2014
09
23
321
346
https://jqst.ut.ac.ir/article_54284_64735dfa7151f06fb45d594f340e7311.pdf
پژوهش های قرآن و حدیث
2008_9430
2008_9430
1393
47
2
چکیده های انگلیسی
2014
09
23
1
13
https://jqst.ut.ac.ir/article_54434_6ae4269032fff3e8222b65e77b206bc1.pdf