2024-03-29T08:39:04Z
https://jqst.ut.ac.ir/?_action=export&rf=summon&issue=4163
پژوهش های قرآن و حدیث
2008_9430
2008_9430
1390
44
2
تحلیل احادیث انبیاء ( علیهم السلام) وارده در منابع فریقین
اکبر
توحید لو
منصور
پهلوان
ابراهیم
اقبال
احادیث انبیاء (علیهمالسلام) عنوان دستهای از روایات در منابع حدیثی اسلام است که بازگوکننده گفتاری از انبیاء الهی (علیهمالسلام) و یا کتب آسمانی پیشین است. این احادیث از یکسو پراکنده و از سوی دیگر در موضوعات گوناگون است. با گردآوری و دستهبندی این روایات، نتایج در خور توجهی به دست میآید.
در منابع حدیثی فریقین 1053 روایت به نقل از 34 پیامبر وارد شده است. موضوع 60% آنها اصول اعتقادی، 27% مباحث اخلاقی و 13% عبادات و احکام است. این امر نشان میدهد که ادیان و تعالیم انبیای الهی در اصول اعتقادی یکسان هستند. در اصول اخلاقی نیز مشترکات زیادی بین آنها وجود دارد و تنها در مسائل فرعی و احکام اختلافاتی یافت میشود.
احادیث انبیاء
اخلاق
ادیان الهی
اصول اعتقادی
تعالیم انبیاء.
عبادات و احکام
2012
02
20
11
29
https://jqst.ut.ac.ir/article_29275_1413a0bd5d391404ba3435d4598e82bc.pdf
پژوهش های قرآن و حدیث
2008_9430
2008_9430
1390
44
2
احادیث صعب مستعصب و چگونگی تعامل با آنها
سهیلا
پیروزفر
الهه
شاه پسند
اخباری وجود دارند که قبول و فهم آنها، نه از طریق رعایت اصول عقلائیِ محاوره و نه برای همه، بلکه برای مخاطبانی با درجهی معرفتی خاص ممکن میشود؛ این اخبار در زبان روایات، به «صعب مستصعب» وصف شدهاند. و محدّثان شیعه در کتب خود این روایات را با اسناد و تعابیر مختلف ذکر کردهاند. فهم پارهای از این روایات تنها برای سه گروه «فرشتگان مقرب»، «انبیاء مرسل» و «بندگانی که قلوبشان بر ایمان آزموده شده است»، ممکن شناخته شده و بخشی برای همین سه گروه نیز ممکن نیست. و این نفی و اثبات، به درجات متفاوت احادیث بازگشت دارد. مقاله حاضر کاوشی در متن این احادیث است. توجه به صدر و ذیل روایات این مجموعه ارتباط وثیق موضوع این روایات با اهل بیت (ع) و فضائل آنها را نشان میدهد. فضایل و کمالاتی که در وجود معصومان (ع) است و درک و اعتقاد به صحّت آن برای تودهی مردم مشکل است. نشر این روایات، منوط به اطمینان از قبول مخاطب است؛ لذا ائمه (ع) چنان که خود از برخی افراد تقیه میکردهاند، اصحاب را نیز به منتشر نکردن این اخبار فراخواندهاند. مواجهه با این نوع روایات راهکارهای ویژهای دارد؛ مانند اینکه نباید آنها را انکار کرد. بلکه باید آن را به خدا و رسول و ائمه(ع) بازگرداند. گفتنی است که یکی از آسیبهای نشر بیضابطهی این احادیث، اتهام راوی به غلو بوده است؛ اما راهکار عملی تشخیص احادیث صعب از روایات مجعول غالیان، به پژوهشی جداگانه نیازمند است.
حمل حدیث
صعب
غلوّ
مؤمن ممتحن
مستصعب
2012
02
20
31
60
https://jqst.ut.ac.ir/article_29276_73dc4ea70657cac15017401584542401.pdf
پژوهش های قرآن و حدیث
2008_9430
2008_9430
1390
44
2
دکتر گرجی و علوم قرآنی
مریم
حاج عبدالباقی
آزاده
عباسی
استاد ابوالقاسم گرجی، از اساتید شاخص دانشگاه تهران و از مجتهدان و فقهای معاصر ایران است و آثار ارزشمند ایشان پس از فقه و حقوق در زمینه علوم قرآنی است. چنانکه تصحیح تفسیر جوامع الجامع ایشان که مشحون از علوم قرآنی است، و همچنین دستخطهای ارزشمند ایشان که در خاتمه رساله ملاکهای صحت تفسیر آمده است، نشانی از این مدعا است. در این نوشتار ضمن شرح حال مختصری از استاد و معرفی مهمترین کتابهای او برخی دیدگاههای ایشان در باب علوم قرآنی که شامل تعریف علوم قرآنی، تعریف تفسیر، تفسیر به رای، تفسیر قرآن به قرآن، تعریف محکم و متشابه، ارتباط قرآن با قواعد ادبیات عرب و نیز ارتباط علوم قرآنی و دانش اصول است تبیین شده است.
ابوالقاسم گرجی
تفسیر
تفسیر به رأی
علوم قرآنی
محکم و متشابه
2012
02
20
61
78
https://jqst.ut.ac.ir/article_29277_25db9ad864552a36fa03cd176fb6114c.pdf
پژوهش های قرآن و حدیث
2008_9430
2008_9430
1390
44
2
ابن شهاب زهری و عداوت اهل بیت علیهم السلام
علیرضا
حیدری نسب
زهری راوی شاخص جوامع حدیثی اهل سنت و دارای روایاتی در جوامع حدیثی شیعه است که ضمن ارتباط با امامان (سجاد و صادقین(ع)) 45سال را در مناصب مختلف در دربار مروانیان گذراند و به پشتوان? این ارتباط بهرهمند زیست و در جریان ساماندهی و نگارش اخبار نقش برجستهای ایفا کرد. این کارنامه سبب داوریهای متعارضی در بارهاش شد. در حالی که شیخ طوسی و برخی دیگر او را «عدو» خواندهاند محقق بهبهانی و بعضی دیگر وی را شیعه به شمار آورده و حتی رازدار امام سجاد(ع) دانستهاند. رجالیان معاصر، آیة الله خویی و علامه تستری او را چهرهای اهل تسنن و میانهرو خواندهاند. از بررسی رفتار دنیاگرایانه و روایات عمدتاً جانبدارانهاش برمیآید او که در مرز دشمنی با اهلبیت (ع) حرکت میکرد به عداوت نزدیکتر بود و به مرور زمان با اجرای نقشه حاکمان در ساماندهی به اخبار و رقابت با صادقین(ع) انحرافش بیشتر شد لذا نسبت عداوت به او دور از صحت نیست.
ابن شهاب زهری
زهری
شیخ طوسی
عداوت زهری
2012
02
20
79
99
https://jqst.ut.ac.ir/article_29278_6c3ce655e11a088f3b32e51cff47978c.pdf
پژوهش های قرآن و حدیث
2008_9430
2008_9430
1390
44
2
تحلیل انتقادی ادله اختلاف در علم و عصمت ائمه شیعه(ع) نگاهی به آراء یحیی محمد در مشکله الحدیث
زهرا
عماری اله یاری
عبدالهادی
فقهی زاده
یحیی محمد در «مشکلةالحدیث» بر اساس دلایلی مانند شیو? اصحاب ائمّ? متأخّر(ع) در برخورد با مسأل? امامت، شکلگیری فرقههای گوناگون شیعی، حیرت و اختلاف شیعه در امامت امام بعد در هر دوره، عدم عرض? کتاب کافی به نوّاب اربعه و برداشت عدم اعتقاد به علم و عصمت ائمّه(ع) با توجه به دیدگاه خاص مکتب قم دربار? غلو، به انکار علم و عصمت ائمّه(ع) پرداخته است که البته ادعای او خالی از اعتبار است؛ زیرا وضعیت سیاسی و اجتماعی شیعیان در دوران ائمّ? متأخّر(ع) که به سبب تضییقات ائمّ? جور با تقی? شدید ایشان همراه بود، دسترسی اصحاب ائمّه(ع) به ایشان را محدود و مشکل میساخت و سبب نقل روایات کمتری از ایشان میگردید؛ چنانکه عواملی مانند آمادهسازی شیعیان برای ورود به عصر غیبت، تعهّد و امانتداری راویان شیعه به ضبط صحیح اسناد و از بین رفتن نامهها و مکتوبات ائمّه(ع) نیز نقل مستقیم روایت از ائم? معاصر(ع) را کاهش میداد. عدم عرض? کتاب کافی به نوّاب اربعه نیز به سبب عواملی مانند وجود جوّ ناامنی و تقیه، وجود قرائن صحت صدور روایات کافی نزد کلینی، عدم معاشرت مستقیم کلینی با نوّاب اربعه است و نشان? تردید کلینی در علم و عصمت امام(ع) یا بیاعتمادی به نایبان آنان نیست؛ افزون بر آنکه ذکر فضائل و صفات الهی ائمّه(ع) از سوی بزرگان و مشایخ قم در آثار روایی آنان، نشان? اعتقاد راسخ به علم غیب و عصمت ائمّه(ع) و اثبات خلافت الهی آنان در روایاتی بوده که به جمع و نقل آن همّت گماشتهاند.
امام شناسی
عصمت ائمه(ع)
علم ائمه(ع)
مشکلةالحدیث
یحیی محمد
2012
02
20
101
118
https://jqst.ut.ac.ir/article_29279_0b49684ecb34f2d4b593af0bf4817548.pdf
پژوهش های قرآن و حدیث
2008_9430
2008_9430
1390
44
2
مأکلهی سالانهی یهود:بررسی روایتی تفسیری در منابع کهن شیعه و سنّی
مرتضی
کریمی نیا
این مقاله به بررسی متنی و منبع شناختی یک روایت تفسیری میپردازد که نخستین بار در دو تفسیرالتبیان و مجمع البیان به نقل از امام باقر علیه السلام آمده است. مؤلف نشان میدهد که مأخذ شیخ طوسی در نقل این روایت، المصابیح فی تفسیر القرآن تألیف ابوالقاسم حسین بن علی معروف به وزیر مغربی (370ـ418 ق) بوده است. وزیر مغربی این سخن را به نحوی مبهم به «ابوجعفر» نسبت میدهد؛ اما این روایت نه در هیچیک از منابع حدیثی و تفسیری شیعه پیش از وزیر مغربی آمده، و نه در مهمترین منابع تفسیر مأثور اهل سنت چون ابوجعفر طبری و ابنابیحاتم رازی ثبت شده است. مقالهی حاضر میکوشد ردّ پای این نقل و روایات مشابه را در منابع تفسیری و روایی کهن بجوید و نشان دهد که وزیر مغربی روایات تفسیری متعددی از تفسیر کلبی (م. 146 ق) را در اثر خود نقل کرده و تمامی آنها را به ابوجعفر یعنی امام باقر علیهالسلام نسبت داده است. این روایات تقریباً همگی به نقل قصص، اسباب نزول، و تعیین مبهمات، اعلام و اماکن قرآنی مربوطند. روش بحث در این مقاله تحلیل سندی نیست، بلکه ترکیبی از دو روش تحلیل متن و تحلیل منبع است.
التبیان فی تفسیر القرآن
المصابیح فی تفسیر القرآن
تاریخ تفسیر شیعه
تفسیر کلبی
روایت مأکلة
شیخ طوسی
وزیر مغربی
2012
02
20
119
140
https://jqst.ut.ac.ir/article_29280_88d31873ae25c19afc893c92b2e4d89a.pdf
پژوهش های قرآن و حدیث
2008_9430
2008_9430
1390
44
2
آیه ی و ان یکاد در تفاسیر المیزان فی تفسی القرآن و فی ظلال القرآن
سهراب
مروتی
نرگس
شکربیگی
قرآن کریم آخرین پیام آسمانی برای بشریت، تنها به جنبه اقتصادی، اخروی، فقهی و تعبدی و... زندگی فرد توجه ننموده است، بلکه تصحیح باورها و اعتقادات مردم نیز همواره مورد توجه قرآنکریم و پیامبراکرم (ص) بوده است. توجه به خرافات و عقاید باطل در هر عصری میتواند آسیبهای جبرانناپذیری به جامعه و افراد آن وارد نماید. مسئله چشمزخم و اعتقاد به نیروی ماورائی برخی از نگاهها یکی از این مسائل است، که دامنگیر عدهی فراوانی از افراد جامعه شده است. معرفی آیه «وإن یکاد» (51 سوره قلم) به عنوان دفع چشمزخم در روایات و بیان تفسیری برخی از کتب تفسیری مطرح گردیده است. این پژوهش درصدد است تا با بررسی آرا تفسیری مفسران بزرگ شیعه و سنی در گستره زمانی صدر اسلام تا دوران معاصر و با رویکردی بر نظرات دو مفسرگران قدر علامه طباطبایی و سیدقطب به بررسی این مسئله بپردازد؛ تا حقیقت و نوع دلالت این آیه کریمه درباره این موضوع را مورد کندوکاو قرار دهد.
چشمزخم
سید قطب
شأن نزول
علامه طباطبایی
وإن یکاد
2012
02
20
141
155
https://jqst.ut.ac.ir/article_29281_16f365a531a47ad481e41045079b9006.pdf