دانشگاه تهران
پژوهش های قرآن و حدیث
2008_9430
2588-4956
50
1
2017
03
21
ابن أبیالعوجاء: شخصیتشناسی و ارزیابی ادعاهای منسوب به او
9
31
FA
قاسم
بستانی
دانشیار گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه شهید چمران اهواز
gbostanee@yahoo.com
10.22059/jqst.2017.224588.668787
پدیدۀ جعل حدیث، از دیرباز نزد مسلمانان امری شناخته شده بود و پیوسته دربارۀ آن، هشدارهایی حتی از سوی معصومان<sup>(ع)</sup> صورت گرفته و تألیفات بسیاری در تبیین و مصداقیابی آن نوشته شده است و دانشمندان از جنبههای مختلفی بدان پرداختهاند که از آن جمله است اشاره به شخصیتهایی که به کار جعل حدیث مشغول بوده و احادیثی جعلی بدانها منسوب است. یکی از مشهورترین این افراد، ابن أبیالعوجاء است که کمتر کتاب مربوط به تاریخ حدیث است که از او و ادعاهایش در خصوص جعل حدیث و تغییر احکام دین بر اساس این احادیث سخن نگفته باشد. امّا آیا او شخصیتی حقیقی دارد یا افسانهای؟ ادعاهای منسوب به او از حیث تعداد احادیث جعلی او و تغییر احکام شرعی توسط این جعلیات، تا چه اندازه با حقیقت سازگار است؟ در این مقاله که به روش کتابخانهای و تجزیه و تحلیل دادهها است، پس از ذکر گزارشهایی تاریخی مربوط به این فرد و بررسی و نقد آنها و معلوم شدن تعارضات و اشکالات سندی و متنی این گزارشها، آشکار میشود که هر چند میتوان از وجود تاریخی این فرد و متکلم بودنش ـ متکلمی معارض اسلام ـ سخن گفت اما نمیتوان ثابت کرد که وی در کار جعل حدیث و اشاعۀ آن و تغییر احکام اسلامی بر اساس آنها بوده است.
ابن أبیالعوجاء,حدیث,روزه,وضع
https://jqst.ut.ac.ir/article_63937.html
https://jqst.ut.ac.ir/article_63937_8e9c20baf8d2cf673526acc052e39ea2.pdf
دانشگاه تهران
پژوهش های قرآن و حدیث
2008_9430
2588-4956
50
1
2017
03
21
بازسازی کتاب الحج معاوﯾﺔ بن عمار و ارزیابی طرق روایت آن با تأکید بر احادیت زیارت
33
59
FA
منصور
پهلوان
0000-0001-9925-7524
استاد گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه تهران
pahlevan@ut.ac.ir
حسن
طارمی راد
دانشیار بنیاد دایرة المعارف اسلامی
h.taromi@rch.ac.ir
محمد حسین
سهیلی
0000-0001-8949-7970
دکتری علوم قرآن و حدیث پژوهشکدۀ نهج البلاغه
mhsoheili@yahoo.com
10.22059/jqst.2017.211536.668689
<em> </em>
<br clear="all" />
<em>کتاب الحج</em> نوشتۀ معاویة بن عمار ـ از اصحاب مورد اعتماد امام صادق<sup>علیهالسلام</sup> ـ از اصولی است که در تألیف کتابهای متقدمان امامیه در موضوع حج مورد استفاده قرار گرفته است. به مناسبتِ اعمال حج، زیارت رسول خدا <sup>صلیاللهعلیهوآله</sup> و اعمال سایر اماکن متبرکۀ مدینه نیز در این کتاب وجود داشته است. شناسایی احادیث این کتاب در موضوع زیارت که در کتابهای موجود متقدمان امامیه ـ به خصوص <em>الکافی</em>، <em>الفقیه</em>، <em>کامل الزیارات</em> و <em>تهذیب</em> ـ باقی مانده و ارزیابی سندی آنها، هدف این نوشتار است. این کار با بررسی اسناد این احادیث در کتابهای موجود و مقایسۀ آنها با طرق منابع مفقود در کتابهای فهرست انجام میشود. نقل این احادیث از کتاب معاویة بن عمار با توجه به وثاقت او و اعتبار طرق کتابش، بر خلاف برخی ادعاها[1] نشانۀ اصالت زیارت رسول خدا<sup> صلیاللهعلیهوآله</sup>، دعا نزد قبر ایشان، تبرک به قبر و توسل به آن حضرت و مشروعیت این اعمال از دیدگاه امام صادق<sup> علیهالسلام</sup> است.
<br clear="all" />
بازسازی منابع کهن زیارت,زیارت معصومان علیهمالسلام,کتاب الحج معاویة بن عمار,مصادر کهن زیارت
https://jqst.ut.ac.ir/article_63938.html
https://jqst.ut.ac.ir/article_63938_767a771bdfae68107157a72418db5a91.pdf
دانشگاه تهران
پژوهش های قرآن و حدیث
2008_9430
2588-4956
50
1
2017
03
21
بینامتنی قرآن و سخنان امیرالمومنین (ع)در اشعار ابوفراس حمدانی
61
75
FA
محمد ابرهیم
خلیفه شوشتری
دانشیارگروه زبان و ادبیات عرب، دانشگاه شهید بهشتی
moebkhalifeh@gmail.com
زهرا
احمدلو
دانشجوی دکتری زبان و ادبیات عرب، دانشگاه شهید بهشتی
z.ahmadloo90@yahoo.com
10.22059/jqst.2017.206775.668648
ابو فراس حمدانی از چکامهسرایان عصر عباسی است. او نگاهی عمیق به اسلام و مسائل مذهبی دارد و در اسارت، دیدگاه زاهدانه نسبت به زندگی پیدا میکند. همچنین او در عصری نزدیک به صدر اسلام میزیست. بیشتر پژوهشهایی که دربارۀ این شاعر صورت گرفته است در خصوص شخصیت و برخی از قصاید اوست ولی دربارۀ تعامل اشعار او با قرآن و نهجالبلاغه تحقیقی صورت نگرفته است. در حالیکه مضامین و واژگان و تصاویر شعری شاعر، الهام گرفته از این دو متن دینی، گاه به شکل وامگیری و گاه به شکل دگردیسی است و شاعر آگاهانه گاه تعاملی در جهت این دو متن و گاه بر خلاف جهت این دو متن داشته است.
ابوفراس حمدانی,بینامتنیت,قرآن,نهج البلاغه
https://jqst.ut.ac.ir/article_63939.html
https://jqst.ut.ac.ir/article_63939_862a42eb30309b0a65a9da9d4269acc6.pdf
دانشگاه تهران
پژوهش های قرآن و حدیث
2008_9430
2588-4956
50
1
2017
03
21
مؤلفه های معنایی ماده ی «کرم» در قرآن بر اساس معناشناسی ساختاری و رویکردهای تحلیلی - منطقی
77
99
FA
احد
فرامرز قراملکی
استاد گروه فلسفه و کلام اسلامی دانشگاه تهران
ghmaleki@ut.ac.ir
عبدالهادی
فقهی زاده
0000-0003-3920-1101
استاد گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه تهران
faghhizad@ut.ac.ir
مریم
قاسم احمد
دانشجوی دکتری علوم قرآن وحدیث دانشگاه تهران
ghasemahmad@ut.ac.ir
10.22059/jqst.2017.231091.668846
تبیین مؤلفههای مادۀ «کرم» در پژوهشهای قرآنی از اهمیت خاصی برخوردار است. انبوه پژوهشهای انجام شده در این رابطه، از کرامت و اعتبار و احترامی که انسان به طور ذاتی یا اکتسابی به آن دست یافته است سخن به میان آوردهاند. حال آنکه براساس دادههای معناشناسی و با استخراج همنشینها و جانشینهای مادۀ «کرم» و بسامد به کارگیری آنها میتوان دریافت که مفاهیم مادۀ «کرم » در قرآن برمحور مصداق رب قرار گرفته و بنابر این، مؤلفههای این ماده در قرآن باید بر محور «رب» استخراج و تحلیل گردد. این پژوهش میکوشد، برمبنای دادههای معناشناسی تاریخی و قومی و به کارگیری معناشناسی ساختاری، به استخراج همنشینها و جانشینهای مادۀ «کرم» در قرآن بپردازد و در ادامه با تکمیل دادههای معناشناسی ساختاری با رویکردهای تحلیلی ـ منطقی، علاوه بر کشف معانی مادۀ کرم در قرآن، با دستهبندی همنشینها و جانشینهای این ماده در دو گروه مصادیق و مفاهیم، آنها را تحلیل کند؛ چنانکه در پایان میتوان شرافت، دهش و دوسویه بودن این ارتباط را از مؤلفههای معنایی مادۀ «کرم» در قرآن به شمار آورد.
انسانشناسی اقتصادی,رویکرد تحلیلیـ منطقی,معناشناسی ساختاری,مؤلفههای معنایی,همنشینها و جانشین های کرم
https://jqst.ut.ac.ir/article_63940.html
https://jqst.ut.ac.ir/article_63940_8d6584f7197dc6ea177c68e2d365487b.pdf
دانشگاه تهران
پژوهش های قرآن و حدیث
2008_9430
2588-4956
50
1
2017
03
21
بررسی سندی و دلالی حدیث «أُمِرْتُ أَنْ أُقَاتِلَ النَّاس...»
101
121
FA
محسن
قاسم پور
دانشیار گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه کاشان،
m.qasempour@atu.ac.ir
محمد
شیرین کار موحد
دانشجوی دکتری علوم قرآن و حدیث دانشگاه کاشان
movahed1010@gmail.com
10.22059/jqst.2017.225788.668797
حدیث «أُمِرْتُ أَنْ أُقاتِلَ الناس...» از جمله مهمترین مستندات احکام جهاد به شمار میآید. مستشرقان و تکفیرگرایان با استناد به این حدیث ـ و البته سایر ادله ـ جهاد در اسلام را خشونتبار معرفی میکنند لکن واکاوی سندی این حدیث بیانگر مخدوش بودن آن است. برخی منابع رجالی نشان میدهد در هر یک از طرق این حدیث، افراد ضعیف، متهم به کذب و یا کسانی وجود دارند که دربارۀ آنها توصیفی وارد نشده است. در این مقاله بررسی رجالی بیشتری با نگاه به مبانی شیعی صورت پذیرفته است. همچنین بررسی محتوایی حدیث در قالب عرضۀ حدیث بر قرآن و سیرۀ پیامبر<sup>(ص)</sup> و نیز تحلیل واژگان حدیث، حاکی از معنایی متفاوت از فهم رایج آن است. به علاوه توجه به روح حاکم بر آیات قتال در قرآن و دفاع از مظلومان و سرزمینهای اسلامی در کنار اولویت صلح و مدارا، مؤلفههای دیگری است که به لحاظ محتوایی حدیث یاد شده را بیاعتبار میکند. همچنین با وجود تواتر حدیث مذکور نزد اهل سنت، در مجامع حدیثی مشهور شیعه ذکری از آن به میان نیامده است و تنها فقها بدان استناد کردهاند.
جهاد,جهاد ابتدائی,حدیث ضعیف,فقه شیعه,فقه عامه,قتال
https://jqst.ut.ac.ir/article_63941.html
https://jqst.ut.ac.ir/article_63941_e8a6b8fecfa741cc0e5413ecfed30028.pdf
دانشگاه تهران
پژوهش های قرآن و حدیث
2008_9430
2588-4956
50
1
2017
03
21
عالم ذر در قرآنکریم (بررسی 14 آیه)
123
142
FA
سید محسن
میرباقری
0000-0002-9078-0586
دانشیار گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه تربیت دبیر شهید رجائی؛
d.mirbagheri@gmail.com
10.22059/jqst.2017.204512.668630
موضوع این مقاله بررسی آیاتی از قرآن کریم در ارتباط با «عالم ذر» با نظری بر روایات و منابع اسلامی است. ذر در لغت به دو معنی آمده است، مورچۀ ریز و ذرات پراکنده در هوا. منشأ نامگذاری دوران قبل از دنیای انسان به عالم ذر، روایاتی است که از اهل بیت<sup>(ع)</sup> صادر شده است. دربارۀ خلقت انسان از گل آیات متعددی در قرآن کریم وجود دارد و روشن میشود که از نظر قرآن همۀ انسانها از خاک یا از گل در قالب ذرهای نادیدنی خلق شدهاند و در همان عالم بود که امانت الهی بر او عرضه شد و بر بندگی خدا و عدم بندگی شیطان از او پیمان گرفته شد. آن بدن ذرهای حاوی همۀ کدهای اطلاعاتی انسان است و برای ورود به زندگی دنیا به بدن پدر و مادر ورود پیدا میکند و در آنجا ساخت و ساز میشود و به سلول حیاتی به نام نطفه تبدیل میگردد؛ نطفه ای که امشاج است و استعدادهای نورانی و ظلمانی در وجود او به ودیعت گذاشته میشود تا زمینهای برای آزمون بندگی خالصانۀ خدای منان باشد و خویشتنداری در مسیر بندگی معنا پیدا کند. نطفۀ تشکیل شده در بدن مادر (قرار مکین) رو به رشد میگذارد و به علقه، مضغه و... تبدیل میشود تا اینکه به صورت طفلی متولد شود و دوران درس و بحث مدرسۀ دنیای خود را طی کند. جالب است که بر اساس روایات و اشارات قرآن کریم برای احیاء انسانها در قیامت نیز همین مسیر طی میگردد و طینت افراد بشر در دل خاک قرار میگیرد و بارانهای مخصوصی زمینۀ رشد آنان را به صورت جنین فراهم میکنند تا این که با نفخ صور دوم از دل خاک بر آیند.
اخذ میثاق,امانت,طینت,عالم ذرّ,نطفه,نفس انسان
https://jqst.ut.ac.ir/article_63942.html
https://jqst.ut.ac.ir/article_63942_5d83d5c454ba09a8affd7fbf35414ceb.pdf