ORIGINAL_ARTICLE
تحقیق در متن و اسناد حدیث «انّ الله خلق آدم علی صورته» و نقد دیدگاه ابن عربی
حدیث «انّ الله خلق آدم علی صورته»، ازجمله مستندات صوفیّه و عرفا است؛ چنانکه بارها مورد استناد مدوّن اصلی عرفان نظری، یعنی «ابن عربی» قرار گرفته است. او در مهمترین اثر خویش، یعنی «الفتوحات المکیّه» تلاش کرده تا این روایت را هماهنگ با نظریهی وحدت وجود نشان دهد؛ ازاین رو آن را در موضوعاتِ گوناگونِ مربوط به نظریهی مزبور مطرح کرده است. ابن عربی قائل است که ضمیر«ها» در «صورته» به خداوند برمیگردد؛ به همین جهت تمام توضیحات وی دربارهی این حدیث، مبتنی بر خلق انسان بر صورت خداوند است. حال آنکه با توجّه به شأن صدور این حدیث که در منابع کهن و معتبر ثبت و ضبط شده است، نمیتوان ضمیر را به خداوند ارجاع داد؛ چنانکه توضیحات دانشمندان بزرگ دربارهی این حدیث، گویای آن است که ضمیر، به خداوند برنمیگردد. افزون بر آنکه مدلول آیات و روایات، تطبیق حدیث مذکور را با نظریهی وحدت وجود، به چالش میکشد.
https://jqst.ut.ac.ir/article_24942_635d28e071d2c75b4ae83251324887dc.pdf
2011-02-20
11
34
ابن عربی
الفتوحات المکیّه.
فهم حدیث
مأخذ شناسی حدیث
منصور
پهلوان
pahlavan@ut.ac.ir
1
دانشگاه تهران، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دکترای علوم قرآن و حدیث
AUTHOR
مصطفی
آذرخشی
m.azerakhshi2@gmail.com
2
دانشگاه تهران، دانشجوی دکتری
AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
راهکارهای مرحوم شوشتری در استفاده از منابع رجالی
از مهمترین و پرسابقهترین دانشهایی که در حوزهی مطالعات حدیثی مورد توجه بوده، دانش رجال است که بحث از حالات راویان را بر عهده دارد تا از صدور احادیث از معصوم (ع)، اطمینان حاصل گردد. محمدتقی شوشتری، دانشمند رجالی معاصر، در این علم، با نگاهی انتقادی، خوش درخشیده است؛ قاموس الرجال وی در واقع، تعلیقه و نقدی بر تنقیح المقال مامقانی است. شوشتری، به اشتباهاتی که از مرحوم مامقانی در استفاده و استناد به منابع و مصادر رجالی پیشین، سرزده و باعث برداشتهای غلط شده، انتقاد کرده است؛ از جمله اینکه مامقانی، بدون توجه به برخی نکات، از همهی منابع به یک شکل بهره برده است. در حالی که توجه به تفاوتهای منابع پیشین، نقش مهمی در نحوهی بهرهگیری از هر کدام از آنها دارد. این مقاله، به اصول بهرهگیری و شیوههای استفاده از منابع رجالی در کشف مذهب و حال راوی، راوی بودن فرد از معصوم و شیوههای تشخیص مشترکات و توحید مختلفات و اعتبار هر یک از این منابع پرداخته است.
https://jqst.ut.ac.ir/article_24943_3a4f9898a1456377882c8f133663c456.pdf
2011-02-20
35
53
تنقیح المقال
قاموس الرجال
مامقانی
محمد تقی شوشتری
منابع رجالی.
سهیلا
پیروزفر
spirouzfar2@um.ac.ir
1
دانشگاه فردوسی مشهد، استادیار
AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
نقش قرآن در پایهگذاری علم لغت
از جمله مسائلی که در بحث اثرگذاری قرآن بر پیدایش علوم ادبی مطرح است، بحث تأثیر قرآن در پیدایش علم لغت است. در این خصوص، دو دیدگاه مشخص بیان شده است؛ دیدگاه اول آن است که مایهی همه مطالعات واژه شناختی، بیتردید قرآن است، و دیدگاه دوم، قائل است که به هیچ وجه نمی توان پذیرفت که آن همه قواعد دقیق و تعریفات روشن و سنجیده که در مباحث لغوی آثار خلیل و مانند او وجود دارد، بدون داشتن هیچگونه سابقه و سر مشق قبلی، به این درجه از کمال رسیده باشد. طبق این دیدگاه، مسلمانان در چگونگی تدوین لغت نامه ها، از ملل دیگر تقلید کرده و از آنان اثر پذیرفتهاند. بررسی دلایل هر دیدگاه، نشان خواهد داد که دلایل گروه دوم، برای اثبات مدعا قانع کننده نیست و مطالعهی تاریخی آثار اولیهی علم لغت، حاکی از آن است که اولین مباحث لغت شناسی، با واژگان قرآن آغاز گردیده و عامل اصلی در پیدایش این علم، ضرورت فهم قرآن بوده است.
https://jqst.ut.ac.ir/article_24944_fb8dc579cfea559ccdc9c492aca27915.pdf
2011-02-20
55
73
تأثیر قرآن
تدوین لغت.
لغت
لغت نامه
علیرضا
دل افکار
delafkar_ali2@pnu.ac.ir
1
دانشگاه تهران،دانشجوی دکتری
AUTHOR
مجید
معارف
maaref@ut.ac.ir
2
دانشگاه تهران، استاد دانشگاه تهران
AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
پیش نیازهای علم تفسیر بر پایه مقدمه تفاسیر قرآن
علاوه بر ضروری بودن اکتساب پیشنیازهای تفسیری، توجه به آرای متقدمان، دربارهی مساله پیشنیازهای تفسیر لازم است. در این جستار، آشکار میشود که غالب مفسران، به آنچه در مقدمهی تفسیرشان در مبحث پیشنیازهای تفسیر بیان داشتهاند، در مقام عمل مقید نبودهاند. همچنین دربارهی علوم پیشنیاز تفسیر، بحث شده است؛ این علوم به هفت دسته ی کلی تقسیم گردیده که هر کدام، از زیرشاخههایی تشکیل یافتهاند. علوم مزبور عبارتند از: علوم عربیت، شامل علم لغت، صرف، نحو و بلاغت؛ علم حدیث؛ علم اصول فقه؛ علم کلام؛ علوم قرآنی؛ علم تاریخ؛ علم قرائات.
https://jqst.ut.ac.ir/article_24945_1a5c9b956ecd75df9f17d7e2d5fdd805.pdf
2011-02-20
75
92
ارزیابی تفاسیر.
پیش نیازهای تفسیر
مفسران
مقدمههای تفاسیر
نهله
غروی نائینی
naeeni_n3@modares.ac.ir
1
دانشگاه تربیت مدرس، دانشیار
AUTHOR
حمید
ایماندار
naeeni_n2@modares.ac.ir
2
دانشگاه تربیت مدرس، دانشجوی کارشناسی ارشد
AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
«تشابه» در روایات و کارکرد «مجاز» در پیدایش و رفع آن
وقوع تشابه در آیات قرآنی و روایات معصومان(ع)، امری مسلّم است که در اقتضای الفاظ و عربیت زبان ریشه دارد. موضوع تشابه آیات، از دیرباز، بحث های فراوانی را در علوم قرآنی به خود اختصاص داده است؛ اما تشابه روایات، ویژگی و فلسفهی وجودی آن در دانش حدیث، چندان مورد توجه قرار نگرفته است؛ حال آن که بر اساس ادلّه ی روایی، انقسام روایات معصومان(ع) به محکم و متشابه، قطعی است. علاوه بر این، فلسفهی وجود متشابهات روایی و راهکارهای فهم صحیح آنها نیز در دسته ای از روایات مطرح شده است. بر این اساس، «محکم» و «متشابه» مفاهیمی نسبی هستند که با میزان علم و جهل افراد، نسبت مستقیمی دارند. فلسفه ی وجود تشابه در روایات، به تفاوت سطح فهم مخاطبان، اقتضای الفاظ و افصح و ابلغ بودن کلام معصومان(ع) بازمی گردد که در این میان، نقش مجاز در ایجاد تشابه، به مثابه ی مهمترین ابزار بیان معانی، حائز اهمیت ویژه است. از سوی دیگر، مجاز به دلیل اشتراکات معنایی با تشابه و نسبیت مفهوم آن ها، کارکردی مؤثر در محو و رفع تشابه از روایات دارد.
https://jqst.ut.ac.ir/article_24946_9427fe0d1db970953f52f93f7420fccd.pdf
2011-02-20
93
114
اقتضای الفاظ
بلاغت معصومان(ع).
تأویل
تشابه
روایات متشابه
مجاز
عبدالهادی
فقهی زاده
afeghhizadeh3@gmail.com
1
دانشگاه تهران، استادیار
AUTHOR
نرجس
توکلی محمدی
afeghhizadeh2@gmail.com
2
دانشگاه تهران، کارشناسی ارشد
AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
جایگاه عهدنامه امیرالمومنین علی(ع) به مالک اشتر در منابع اسلامی
مقالهی حاضر، به بررسی جایگاه عهدنامهی امیرالمومنین علی(ع) به مالک اشتر، در منابع اسلامی و ویژگیهای آن میپردازد. در این پژوهش، منابع عهدنامهی مالک، اعم از منابع شیعه و اهل سنت، جایگاه آن در منابع فقهی و تفسیری و شهرت آن در نقاط مختلف جهان اسلام، مورد بررسی قرار میگیرد. به علاوه، سند این عهدنامه مورد تدقیق قرار گرفته و دیدگاههای مختلف در اینباره بیان میشود. این مقاله، در پایان، به مضامین و محتوای عهدنامه پرداخته و محورهای اصلی آن را مورد بحث قرار میدهد. سند صحیح و مضامین عالی عهدنامه، از جمله دلایل برجستگی خاص آن در بین نامههای نهجالبلاغه است و جایگاه ویژهای را در منابع اسلامی به آن اختصاص داده است.
https://jqst.ut.ac.ir/article_24947_6022d2f0125d4f0f027e41cffc3dc909.pdf
2011-02-20
115
132
سند عهدنامه
عهدنامهی مالک اشتر
محتوای عهدنامه
منابع اسلامی.
نهجالبلاغه
محمود
کریمی
karimii@isu.ac.ir
1
دانشگاه امام صادق، دانشیار
AUTHOR
صالح
زارعی
karimii2@isu.ac.ir
2
دانشگاه امام صادق، کارشناسی ارشد
AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
ادراکات فراحسی و قرآن
در دو قرن اخیر، تحقیق پیرامون «ادراکات فراحسی» سهمی از پژوهشهای موجود در شاخههایی از روانشناسی و علوم تجربی را به خود اختصاص داده و نتایجی نیز در باب امکان و چگونگی و فرآیند شکلگیری اینگونه ادراکات عرضه نموده است. مقالهی حاضر که با روش کتابخانهای، استنادی و تحلیلی فراهم شده است، این موضوع را از نگاه قرآن کریم به بررسی گذاشته است. بخش نخست این مقاله، به مباحثی دربارهی ادراک و انواع آن و همچنین چیستی و انواع ادراکات فراحسی اختصاص یافته تا زمینه برای بخش دوم، فراهم گردد. در بخش دوّم به تطبیق برخی از آیات قرآن بر پارهای از اقسام ادراکات فراحسی پرداخته شده است که بر اساس آن، میتوان نتیجه گرفت که امکان و وقوع ادراکات فراحسی، مورد تأیید قرآن کریم است. با توجه به اینکه فرآیند نزول و دریافت وحی نیز یکی از صادقترین و کاملترین مصادیق بارز ادراک فراحسی به شمار میآید و قرآن کریم نیز خود در چنین فرآیندی پدید آمده است، نتیجهی مورد نظر این نوشتار، از استحکام و قوت بیشتری برخوردار خواهد بود.
https://jqst.ut.ac.ir/article_24948_2274bcfed5dc1e039abd14c077fbef06.pdf
2011-02-20
133
152
آیات
ادراک
ادراکات فراحسی
قرآنکریم.
وحی
ابراهیم
کلانتری
d.kalantari@yahoo.com
1
دانشگا الزهراء، استادیار
AUTHOR
ORIGINAL_ARTICLE
بررسی سندی و دلالی امتناع امام علی (ع) از خلافت با تاکید بر کلام 92 نهجالبلاغه
بیعت مردم با امام علی(ع)، یکی از صحنههای کم نظیر تاریخ است که در حیات سیاسی اسلام نقش مهمی داشت. اشتیاق بیسابقهی مردم برای بیعت با امام علی(ع)، از یکسو و اعلان نصرت و حمایت اصحاب از سوی دیگر، همه چیز را برای یک بیعت فراگیر و پر شور آماده ساخته بود. لکن برخلاف انتظار، امام علی(ع) در نخستین عکسالعمل خود، ضمن ایراد جملاتی، از قبول خلافت امتناع ورزید و آن را نپذیرفت. این سخن که در کلام 92 نهجالبلاغه گزارش شده است، حرف و حدیث های فراوانی را به دنبال داشت و سؤالات دوست و دشمن را نسبت به این موضع امام علی(ع) بر انگیخت. مقالهی حاضر کوشیده است تا با بررسی سندی و متنی این کلام، اولاً درستی انتساب این کلام به امام علی(ع) را به اثبات برساند و ثانیاً با ارائهی تحلیلی شایسته، حکمت این امتناع امام علی(ع) را بیان نماید.
https://jqst.ut.ac.ir/article_24949_58372d8ce4616b65bec37e532c16e77d.pdf
2011-02-20
153
168
امام علی(ع)
امتناع از خلافت
بیعت
نهج البلاغه.
مهدی
مردانی
mahdi.hannan2@yahoo.com
1
دانشکده علوم حدیث قم
AUTHOR